از زیبایی‌شناسی تا پایداری زیست‌محیطی | نماد ملی ایران و مسئولیت کوهنوردان

دماوند و کوه نوردی: نوشته ی: علی فیاض، انجمن کوه نوردان آمل (از مجموعه مقالات نخستین همایش ملی دماوند، کوه ۹ تیر ماه ۱۳۹۱ انجمن دوست داران دماوند)

چکیده ای از نماد ملی ایران | دماوند :

هدف از تهیه ی مقاله ی حاضر، نشان دادن این است که کوه دماوند علاوه بر اهمیت مطلب مهم زیبایی شناسی، داشتن محیط زیست بی نظیر، اسطوره بودن، نمادین بودن برای کشور ایران ….. دارای ظرفیت بسیار بالا در امر کوه نوردی می باشد. به طوری که در  همه ی فصول سال به ویژه در ماه های گرم می تواند پذیرای کوه نوردانی باشد که در ارتباط با آن استواری، پایداری، محبت به دیگران و بهره گیری از شور و نشاط جمعی را می آموزند.

البته طرح این مطلب که ۱۵ مسیر نرمال برای صعود به قله دماوند وجود دارد به آن معنی نیست به عنوان مسیر همگانی مورد که هر ۱۵ استفاده قرار بگیرند زیرا که در آن صورت به جایگاه زیست محیطی دماوند آسیب جدی وارد می شود بلکه منظور

بهره گیری گروهی حداکثر از شناخته شده و در دسترس که دارای راه پاکوب می باشند و هم چنین استفاده ی تعداد محدود از کوه نوردان از مسیرهای دیگر با برنامه ریزی دقیق و رعایت همه ی نکات ایمنی، زیست محیطی و…. می باشد.

مقدمه ای از نماد ملی ایران :

دماوند کوهی است بسیار زیبا، پرشکوه و اسطوره ای که در قسمت مرکزی رشته کوه البرز قرار دارد. طول جغرافیایی محدوده ی آن بین ۵۱۵۹۳۶ تا ۵۲۱۷۰۰، درجه شرقی واقع شده و عرض جغرافیایی آن بین ۳۳۵۱۰۸ تا ۳۶۰۳۲۴ درجه ی شمالی قرار می گیرد. از نظر جغرافیایی در استان مازندران شهرستان آمل واقع بوده و فاصله ی آن تا امل ۶۲ کیلومتر و تا تهران ۶۹ کیلومتر می باشد.

این کوه با ارتفاع ۵۶۷۱ متر دارای شکلی مخروطی بوده و از نظر ارتفاع نسبی ارتفاع نسبت به پست ترین دره ی این قله نسبت به قله ی مرتفع نزدیک به میزان ۴۶۶۱ متر به عنوان دوازدهمین قله مرتفع جهان شناخته شده و از دیدگاه منطقه ای بلندترین آتش فشانی خاورمیانه محسوب می گردد.

کوه دماوند در دل رشته کوه البرز به صورت منفرد قرار داشته و فقط از طریق یال داغ که در سمت شمال غربی آن واقع شده به قله ها و بخشاب های (خط الراس های) رشته کوه البرز وصل میشود به این ترتیب که یال داغ در ادامه به قله های انرف لرا، کهون تخت، خرس چپکرو، سرخک، سودر سینه زا و نهایتاً به بخشاب سرکچال نرگس که خود واصل بین قله های جنوبی و شمالی البرز  می باشد متصل میگردد.

دیگر محدوده ی این کوه در قسمت شمالی رود ناندل، در بخش جنوبی و شرقی رود هراز و در قسمت غربی رود دلیچائی می باشد. در دامنه های کوه دماوند چندین چشمه ی آب گرم و آب معدنی وجود دارد که از جمله ی آن ها می توان به چشمه آب گرم لاریجان آب اسک، آب آهن، روستای آب گرم و آب گرم قلابن اشاره نمود. روستاهای کمربند کوه دماوند را می توان از نظر ارتفاع نسبت به سطح دریا و  هم چنین وضعیت مکانی آن ها نسبت به قله به دو دسته تقسیم نمود.

دسته ی اول روستاهایی که در ارتفاع حدود ۲۲۰۰ متری قرار دارند به نامهای پلور واقع در جنوب غربی، قله رینه گرنا لزیرک، آب گرم لاریجان، امیرآباد و ملار واقع در جنوب شرقی قله – فیره ،کرف، تینه واقع در شرق قله، دلا، میونده و ناندل واقع در قسمت شمال شرقی، دسته دوم روستاهایی که در ارتفاع حدود ۱۷۰۰ متری قرار می گیرند عبارتند از: آب اسک، انهه، مون، گزنک و گزونه واقع در جنوب شرقی، کهرود، کیون و لهرا واقع در شمال شرقی قله.

کوه دماوند در محدوده ی خود (تا حد فاصل رودهای اطراف) سطحی برابر ۳۰۰۰ هکتار را در بر می گیرد.

دهانه ی قله به صورت کاسه بوده و قطر آن در حدود ۴۰۰ متر می باشد. در اطراف دماوند محیط های کوهستانی زیبا و بکری وجود دارند که هر یک دارای سابقه و ویژگی های خاص خود هستند. دشت لار پارک ملی با آن وسعت و گل های رنگارنگش دشت سرسبز چمبن و المیون با چشم اندازش دشت های پرگل و گیاه دریوک گوهره پنیری و لرا با پیشینه شان دره های پرپیچ و خم سه سنگ و دیو آسیاب با آبگیرهای خیال انگیزشان و ستیغ قله های بزرگی چون نوذر دو خواهرون چیکرو کهون و… از آن جمله می باشند.

کوه دماوند در تاریخ 30/4/1387 به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و هم چنین در سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر طبیعی ملی در شمار مناطق چهارگانه ی ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته است .

دماوند به چه معناست

در فرهنگ معین دلیل نام گذاری دماوند به این صورت مطرح شده است ،که دماوند از دو بخش دما یعنی دمه و بخار و اوند معادل وند تشکیل شده که در مجموع به معنای دارای دمه و بخار آتشفشان می باشد. از نظر آب و هوایی در ارتفاعات دماوند دما تا ۲- درجه سانتی گراد در تابستان و ۶۰ درجه سانتی گراد در زمستان در نوسان بوده و سرعت باد در آن تا ۱۵۰ کیلومتر بر ساعت می رسد.

جهت این باد از طرف غرب و شمال غربی میباشد بارندگی در دامنه دماوند تا ۱۴۰۰ میلی متر و در ارتفاعات به صورت برف بوده و فشار هوا روی قله در حد نصف فشار هوا در ساحل است دماوند دارای یخچال های دائمی کوچک و بزرگی به ویژه در قسمت شمالی بوده که بسته به فصول مختلف در اندازه ی آن ها تغییراتی حاصل می شود از مهم ترین این یخچال ها می توان به موارد زیر اشاره نمود.

یخچال های سیوله، اسپه له دوبی سل و عروسک ها در جبهه ی شمالی – یخچال خورتا بسرا در شمال شرقی، یخچال بزرگ بخار در قسمت شرقی، یخچال جنوب شرقی یخچال غربی و یخچال شمال غربی از دیدگاه کوه نوردی دماوند کوهیست که از قرن ها پیش مورد توجه ایرانیان و خارجیان بوده به طوری که صعود به قله ی آن قدمت تاریخی بسیاری دارد قدیمی ترین صعود به قله ی دماوند به آرش کمانگیر نسبت داده می شود. که از قله جهت تعیین مرز ایران و توران با پرتاب تیر از کمان افسانه ای خود اقدام نمود و در این راه جان خویش را فدا کرد.

در سال ۱۲۳۶ خورشیدی اولین صعود مستقل و مستند ایرانیان به قله ی دماوند توسط تیم محمد صادق خان قاجار انجام گردید اما به صورت سازمان یافته و ادامه دار در سال های بعد از ۱۳۰۰ صعود به این قله توسط گروه ها و باشگاه های کوه نوردی از جمله نیرو و راستی ،ژوبین گیتی و…. انجام یافت.