توسط : پیش از آشنایی با دیدنی های کردستان ابتدا نگاهی بندازیم به موقعیت جغرافیایی استان.
موقعیت جغرافیایی: کردستان استانی سرسبز و خرم با وسعتی معادل ۲۸۲۰۳ کیلومتر مربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی کشور عراق قرار دارد. این استان که در دامنه ها و دشتهای پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استانهای آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است.
این استان منطقه ای کاملا کوهستانی است که از مریوان تا دره قزل اوزن و کوههای زنجان جنوبی در مشرق گسترده شده است.
ناهمواریهای این استان که تحت عنوان ناحیه کوهستانی کردستان مرکزی بررسی میشود، مشتمل بر دو بخش غربی و شرقی است این دو قسمت از نظر شکل پستی و بلندی و جنس زمین متفاوتند.
قسمت وسیعی از سنندج، مریوان و سرزمینهای اطراف آنها تا جنوب کردستان بخش کوهستانی غربی را تشکیل میدهد. در این ناحیه یکنواختی و سستی جنس زمین اشکال مشابهی را به وجود آورده که از ویژگیهای آن کوههای گنبدی شکل با شیب یکنواخت و ملایم همراه با دره های باز است. این یکنواختی را طبقات آهکی سخت و سنگهای درونی که بین لایههای سست ظاهر میشوند، درهم ریخته و آن را به صورت صخره های عریان درآورده است.
نوع مشخص این ناهمواریها، ناحیه کوهستانی چهل چشمه در بین مریوان و سقز است که دنباله پستی بلندیهای این ناحیه را در جنوب و مشرق تشکیل داده اند غربی آن تا داخل کشور عراق کشیده شده است. در این ناحیه شعبه های رود قزل اوزن در شرق و شمال شرقی و رود سیروان در جنوب چهره زمین را بطور کامل تغییر داده اند.
بخش کوهستانی شرقی، قسمتهای شرقی سنندج را در بر میگیرد و در حد فاصل ناحیه غربی و شرقی، یک رشته از ارتفاعات آتشفشانی شمالی – جنوبی را به وجود میآورد. در شرق این رشته کوه، شهرستانهای قروه و بیجار قرار گرفته اند که شکل زمین در آنها با پستی و بلندیهای ناحیه غربی به کلی متفاوت است.
از ویژگیهای این ناحیه وجود یک حصار کوهستانی متشکل از سنگهای دگرگونی و رسوبی است که دشتهای مرتفع هموار و تپه ماهوری را احاطه کرده است. در این ناحیه به استثنای کوههای بیجار، دشتهای نسبتا وسیعی نیز وجود دارد. این دشتها به وسیله شعبه های رود قزل اوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور درآمدهاند مرتفع ترین دشت این ناحیه «هوهتو» خوانده میشود که با ۲۲۰۰ متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است.
بلندترین کوههای این ناحیه، شاه نشین در شمال بیجار، شیدا در مرکز و پنجه علی بین قروه و سقز است. استان کردستان به طور کلی تحت تأثیر دو جریان عمده هوای گرم و سرد قرار دارد و اقلیمهای گوناگونی را به وجود میآورد. تمام قلمرو استان در بهار و تابستان آب و هوای خنک و معتدل دارد.
مقایسه ارقام میانگین دمای ماههای مختلف سال در مرکز استان نشان میدهد که متوسط دمای روزانه در اردیبهشت ماه شانزده و یک دهم و در مهر ماه شانزده و نه دهم درجه سانتیگراد است. میانگین دمای ماههای این دوره از بیست و دو تا بیست و هشت درجه سانتی گراد متغیر است. این درجه، دمای مطلوبی برای صنعت گردشگری میباشد. از این رو شش ماه از سال در مرکز استان کردستان برای جریان جهانگردی بهترین و مناسب ترین ایام به حساب میآید.
سردترین ماه سال در شهرستان سنندج، بهمن ماه است که حداقل دمای آن به حدود یک درجه زیر صفر میرسد تعداد روزهای یخبندان در سنندج نود و دو روز در سال گزارش شده است. در پهنه استان کردستان پاره اقلیمهای گوناگونی وجود دارد که در زیر به انواع و نواحی مشخص آن اشاره میشود:
دره میرآوا (امیرآباد) که زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل دارد. مسیر سنندج به سمت سقز (دشت اوباتو) که زمستانهای معتدل دارد. مسیر مریوان به دربند دزلی که زمستانهای سرد با یخبندانهای طولانی دارد و در فصل تابستان روزهای آن گرم و شبهای آن خنک است. ناحیه اورامانات که آب و هوای آن مرطوب و معتدل است. مسیر سنندج به مریوان که اقلیمی نیمه خشک و نیمه مرطوب دارد.
نفوذ توده های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریبار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگلهای انبوه بلوط و گونه های مختلف درختان جنگلی شده است. پوشش گیاهی این ناحیه مناظری شگفت انگیز و با شکوه دارند.
از آنجا که تنوع اقلیمی همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبه های مهم در صنعت جهانگردی به شمار میرود و جهانگردان خواهان دمای مطلوب و مطبوعی (بین ۲۵ – ۲۲ درجه سانتیگراد) هستند، استان کردستان به ویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و دارای تواناییهای جهانگردی قابل توجهی میباشد.
شهرهای این استان عبارتند از: قروه، مریوان، کامیاران، بیجار، بانه، دیواندره، سقز، سروآباد، سنندج.
اماکن طبیعی و تاریخی استان کردستان:
دریاچه زریوار (زریبار):
دریاچه زریوار یکی از منحصر به فردترین دریاچه های آب شیرین در جهان و از دیدنی های کردستان بشمار میرود و کلیه شرایط جامع یک تالاب بین المللی را داراست. آب دریاچه زریوار شیرین است و از جوشش چشمههایی که در کف دریاچه واقع شده اند، تأمین میشود و بدین گونه در فرهنگ جغرافیایی، از دریاچه زریوار به بزرگترین چشمه آب شیرین جهان تعبیر شده، به طوری که نه تنها هیچ رودخانه ای به آن وارد نمیشود بلکه خود دریاچه، سرچشمه رودخانه ای به نام رودخانه مریوان است.
بوی آب دریاچه کاملاً عادی و طبیعی است و هیچ گونه بوی دیگری که نشانگر تصاعد گازهای حاصله از فعل و انفعالات شیمیایی عناصر باشد، به مشام نمیخورد. رنگ آب در اغلب موارد سبزفام و مایل به قهوه ای بسیار کمرنگ بویژه در فصول زمستان، بهار و تابستان است. آب سطح دریاچه هنگام زمستان به علت پایین آمدن درجه برودت هوا یخ میبندد که منظره ای بسیار بدیع و زیبا را به ویژه هنگام تردد روستائیان اطراف بر روی دریاچه به وجود میآورد.
اطراف دریاچه از همه طرف (بجز منطقه کوچکی در شرق) توسط نیزارهای بلند احاطه شده که بیشتر از دو گیاه تیره غلات مانند نوعی نیکرانه ای تشکیل شده است. دریاچه زریوار به علت داشتن آب شیرین، شرایط لازم را برای رشد و زندگی انواع ماهیان پدید آورده است. مهمترین ماهیهایی که در دریاچه وجود دارند عبارتند از: سفید ماهی، کپور، عروس ماهی و غیره که از میان این ماهیها عروس ماهی دارای اهمیت ویژه ای است و ماهی بومی دریاچه محسوب میشود. این ماهیها دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند که بطور بسیار دیدنی طبخ و با طعم و بوی عالی در اختیار مسافران و گردشگران قرار میگیرد و با دو شیوه صید با تو و با قلاب شکار میشوند.
در اطراف این دریاچه پرندگان زیادی وجود دارد که مهمترین آنها، مرغابی، غاز، اردک، پلیکان، آنقوت و فلامینگو میباشند.
مهم ترین تسهیلات گردشگری دریاچه زریوار از دیدنی های کردستان عبارتند از:
چشم انداز بسیار زیبا از فراز تپه جهانگردی (کوه، جنگل و دریاچه)
آب و هوای مطبوع کنار دریاچه
قایقرانی، شنا و اسکی روی آب بر روی دریاچه
طبخ ماهیهای لذیذ دریاچه
نزدیکی به بازار خرید اجناس خارجی شهر مریوان با قیمت مناسب
امکانات اقامتی مناسب در کنار و بر تپه های مجاور دریاچه
امکان ماهیگیری در فضای آرام کنار دریاچه
این دریاچه از زیباترین میراثهای طبیعی این استان به شمار میآید.
طول این دریاچه ۶ کیلومتر و عرض آن ۱۷۰۰ تا ۳۰۰۰ متر و مساحت آن حدود ۸۰۰ هکتار است عمق دریاچه متفاوت و به طور متوسط از ۳ تا ۱۶ متر متغییر است.
قرار گرفتن دریاچه زریبار در استان کردستان باعث شده که این استان مورد توجه جمع زیادی از گردشگران و علاقمندان به طبیعت در داخل و خارج از کشور قرار گیرد.
چهل چشمه:
چهل چشمه از کوههای مرتفع و از دیدنی های کردستان است. این کوه دارای آبشارها و چشمه های بسیار زیبایی است و وجه تسمیه آن نیز حکایت از وجود چهل چشمه آب دارد. این کوه در منطقه «خورخوره» از شهرستان دیواندره قرار دارد که منطقه ای سردسیر و برفگیر است در این کوه میتوان در تمامی سال برف را مشاهده کرد. این کوه یکی از سرچشمههای رودخانه جغاتو و سپید رود است و چشمه سارهای فراوان و دامنه های سرسبز و زیبایی دارد.
چشمه باباگرگر:
در روستای (باباگرگر) در ۱۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان قروه چشمهای جوشان همیشه میخروشد که به آن (دنگز) میگویند. آب این چشمه در استخری عمیق و مدور به محیط ۲۰۰ متر جمع میشود. این چشمه آبی مایل به سرخ است و در بعضی مواقع به رنگ زرد مایل به لیمویی در میآید. آب این چشمه به علت وجود املاح معدنی به ویژه گوگرد، رنگین است. این چشمه و امامزاده باباگرگر در کنار آن از مکانهای طبیعی و تاریخی استان کردستان محسوب میشوند.
مجموعه پارک تفریحی:
آبیدر این مجموعه در غرب سنندج و در انتهای خیابان ابیدر بر دامنه کوه آبیدر قرار گرفته است. شهر سنندج از فراز این پارک چشم انداز بسیار زیبایی دارد. چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد. یکی از بزرگترین باغهای این مجموعه باغ امیریه میباشد که بزرگترین سینمای روباز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است. این مجموعه از قدیم الایام تفرجگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی میان مردم است.
قلعه قم چقای:
این قلعه در ۴۵ کیلومتری بیجار و روی یکی از کوههای بلند منطقه قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این قلعه به دو دلیل از هیبت و عظمت خاص برخوردار است. نخست آن که از یک سو به درهای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه های بلند و هولناک این کوه با پرتگاههای مخوف و بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار میکند، از سوی دیگر از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق نیز به پرتگاهی دیگر مشرف است. از این رو ایجاد استحکامات برای این قلعه لازم نبود.
بقایای این حصار یادآور دیوارهای تخت سلیمان و احتمالاً به دوره ساسانی تعلق دارد. در پای شته سنگی، حصارهای دیگری از قرون وسطی، عمود بر بستر رودخانه کشیده شده است.
آب انباری که به ارتفاع ۴۰ متر در کوه ساخته شده، تونل با ۴۲ پله راهرویی که آن را هم در دل کوه حفر کرده اند، نشانههای دیگری از اهمیت ویژه این قلعه و آب انبار آن است.
منبع های ذخیره آب که توسط تونل پله داری به پایین راه می یابد، تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است.
آبشار کویله:
یکی دیگر از دیدنی های کردستان آبشار (کویله) است که در شهرستان مریوان و در مسیر جاده مریوان – سقز واقع است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مکانهای دیدنی و زیبای منطقه محسوب میشود.
عمارت خسرو آباد سنندج:
این عمارت تاریخی از دیدنی های کردستان به سال ۱۲۲۳ هـ. قمری توسط امان الله خان اردلان والی حاکم کردستان و در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع در بلوار خسروآباد (شبلی) امروزی ساخته شد.
این عمارت در نوع خود بینظیر و مرکز حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده است. مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی باغ غلام گردشها و ایوان ستوندار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام و اتاق خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری اروسیهای زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است. آب این مجموعه جاری و شرب از مجموعه قناتهای تعبیه شده در روی کوه آبیدر نشأت میگیرد.
از دیگر بخشهای قابل توجه کاخ خسروآباد وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه ی سوم قصر میباشد. مراسم عروسی باشکوه حسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسروخان پسر امان الله خان اردلان در سال ۱۲۳۲ هـ. قمری در این کاخ صورت پذیرفت.
غار باستانی گرفتو:
غار کرفتو از دیدنی های کردستان در شهرستان دیواندره، در ۷۲ کیلومتری شرق شهرستان سقز قرار دارد. با توجه به تحقیقات بعمل آمده در دوران مزوزوییک گرفتو در زیر آب بود و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شد.
این غار از غارهای آهکی و طبیعی است که در ادوار مختلف جهت استفاده و سکونت تغییر حالت داده و با معماری صخره ای در چهار طبقه، در دل کوه حفر شده است. طول غار حدود ۷۵۰ متر است و راههای فرعی متعددی از آن منشعب میشود. در طول سکونت انسان در این غار، تغییرات و دگرگونیهای عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن به وجود آمده و حجاران هنرمند به زیبایی، فضاهایی را در مدخلهای غار تراشیده و اتاقها راهروها و دالانهای متعددی را به وجود آورده اند.
این غار در میان غارهای دست کن ایران، از معماری کاملی برخوردار است. ورودی غار از دامنه کوه حدود ۲۵ متر فاصله دارد. در گذشته راهی نسبتاً سخت و دشوار در کمر کوه، بازدید کنندگان را هدایت میکرد، ولی امروزه با عبور از پلکانی فلزی میتوان به دهانه ورودی غار رسید. در معماری صخره ای این غار چهار طبقه شناسایی شده است.
این امر از اهمیت ویژه ای در معماری صخره ای برخوردار است، در معماری غار، علاوه بر ایجاد اتاقها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاقها با هم مرتبط باشند و نورگیرها و پنجره هایی به سمت بیرون و مناظر طبیعی ارتفاعات مجاور غار تعبیه شده است. کشف تراشه های سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار میتواند نشانه ای از استفاده انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد.
در مقالاتی که توسط محققین به چاپ رسیده، به دلیل وجود کتیبه ای یونانی بر سر در یکی از اتاقهای طبقه سوم، از این غار به عنوان معبد هراکلس (هرکول) نام برده شده است. ترجمه این کتیبه چنین است: در آنجا هراکلس سکونت دارد باشد که پلیدی در آن راه نیابد.
روستای پالنگان:
روستای پالنگان در ۵۰ کیلومتری شهر کامیاران قرار دارد و در داخل این روستا رودخانه ای با آبشارهای بسیار زیبا قرار دارد، و این رودخانه از کوه شاهو سرچشمه میگیرد و از سرچشمههای اصلی رودخانه سیروان است.
روستای پالنگان در دره تنگیور در استان کردستان واقع شده، این روستا در دامنه کوه و در دو طرف دره قرار دارد و بافت آن از لحاظ معماری به صورت پلکانی ساخته شده است و پشت بام منزل پائین به منزله حیاط خانه بالاست.
این روستا افزون بر داشتن معماری زیبا، دارای چشمه ها و آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان کردستان است. بیش از ۲۰ چشمه جوشان در دره تنگیور است که آب زلال و خنک خود را به رودخانه تنگیور میریزند و آبشارهای حاصل از ریزش آب این چشمهها بسیار دیدنی است.
به واسطه خصوصیات آب این رودخانه و چشمه ها بزرگترین مجتمع های پرورش ماهی در کنار این روستا ساخته شده است که بیشتر گردشگران به علت تازگی و نوع ماهیها و همچنین قیمت مناسب آن برای غذا و همچنین دستاورد سفر به پالنگان، اقدام به طبخ ماهی در محل میکنند و اهالی این روستا بخشی از ما يحتاج خود را از این رودخانه تامین میکنند. این روستا بسیار سرسبز و دارای آب و هوای بسیار مطلوب و دل انگیز در فصلهای بهار، پائیز و زمستان است و از این لحاظ از دیدنی ترین نقاط استان کردستان به شمار می رود.
در فاصله ۸۰۰ متری جنوب شرقی این روستا در دره تنگیور و در محل چشمه های ،پرآب، قلعه ای به نام قلعه پالنگان قرار گرفته که هنوز آثار و بقایای اتاقها آتشکده ها و پلهای قدیمی آن پابرجاست.
مسجد جامع (مدرسه دارالاحسان):
یکی از بزرگترین آثار تاریخی و از دیدنی های کردستان است که در تاریخ ۱۲۳۲ هجری قمری در شهر سنندج تأسیس شده است. این مسجد از لحاظ زیبایی و استحکام و کاشیکاری و خطوطی که بر سنگهای مرمر آن مشاهده میشود، بسیار جالب و قابل توجه میباشد.
سراب قروه:
در بخش جنوبی شهر قروه سرابی طبیعی وجود دارد که یکی از تفرجگاههای مردم منطقه محسوب میشود. این سراب آبی خوب و گوارا دارد. به همین دلیل شهر قروه در کنار آن ایجاد شده است. بخشی از آب کشاورزی و مشروب قروه از این آب تامین میشود. یکی دیگر از چشمه های قدیمی این شهرستان، چشمه سراب وینسار است که با آب بسیار گوارا و عالی در داخل روستای (وینسار) از دل زمین بیرون می آید که مردم این روستا احترام ویژه ای برای این چشمه قایل هستند.
شهرستان بانه:
شهرستان بانه یکی از شهرهای مرکز خرید در ایران میباشد که روز به روز به رونق این بازار افزوده میشود. در ابتدای ورودی این شهر بازار و پاساژهای متعددی وجود دارد که مردم را از اقصی نقاط کشور به این شهرستان فرا میخواند. و این شهرستان را به یکی از دیدنی های کردستان تبدیل کرده اند.
جهت آشنایی با دیدنی های سایر استان های ایران اینجا کلیک کنید.
