دیدنی های سیستان و بلوچستان

قبل از آشنایی با دیدنی های سیستان و بلوچستان ابتدا نگاهی بندازیم به موقعیت جغرافیایی استان

موقعیت جغرافیایی:

استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۷۵۰۲ کیلومتر مربع در جنوب شرقی ایران واقع شده است این استان پهناور در سمت شرق با کشور پاکستان ۹۰۰ کیلومتر و با کشور افغانستان ۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد؛ در جنوب با دریای عمان به طول تقریبی ۲۷۰ کیلومتر مرز آبی دارد و از قسمت شمال و شمال غرب با استان خراسان به طول ۱۹۰ کیلومتر و در قسمت غرب با استان کرمان به طول ۵۸۰ کیلومتر و با استان هرمزگان به طول ۱۶۵ کیلومتر همجوار است این استان از دو ناحیه سیستان و بلوچستان تشکیل یافته است که از لحاظ طبیعی با یکدیگر کاملاً متفاوتند.

ناحیه سیستان ۸۱۱۷ کیلومتر مربع در قسمت شمالی این استان قرار دارد و حوزه مسطح و مسدودی است که از آبرفتهای دلتای قدیمی و فعلی رود هیرمند تشکیل شده.

ناحیه بلوچستان به مساحت ۱۷۹۳۸۵ کیلومتر مربع منطقه وسیع کوهستانی است که حد شمالی آن کویر لوت و حد جنوبی آن دریای عمان است. مرزهای طولانی آبی و خشکی استان با کشورهای افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس موقعیت ویژه ای را به آن بخشیده و سبب ایجاد شرایطی خاص شده است. چندگانگی و تنوع مذهبی، گویشهای مختلف و نمود تعلقات قومی و قبیله ای از دیگر ویژگیهای اجتماعی این استان است.

بندر یا جزیره چابهار نیز به عنوان محلی برای کسب و کار و بازار خرید اجناس با قیمتی مناسبتر از پایتخت و همیچنین از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد. جزیره چابهار در قسمت جنوبی استان سیستان و بلوچستان در جوار دریای عمان واقع شده است. وسعت این جزیره ۲۵هزار کیلومتر بوده که ۱۳۰ کیلومتر آن مرز خاکی است.

مهمترین رودخانه­ های استان عبارتند از رودخانه هیرمند تنها شریان حیاتی سیستان رودخانه باهوکلات (سرباز) پرآب ترین رود بلوچستان، رود بمپور، رود کاجو، رودخانه کهیر و رودخانه کارواندر.

همچنین دو دریاچه در این استان قرار دارند که یکی بنام دریاچه هامون در دشت سیستان با وسعت حدود ۱۸۰۰ کیلومتر مربع و دیگری بنام دریاچه جزموریان در غرب بلوچستان شهرهای این استان عبارتنداز: نیکشهر، چابهار، ایرانشهر، خاش، زاهدان، زابل.

 مراکز باستانی، تاریخی و طبیعی استان سیستان و بلوچستان:

دریاچه هامون:

این دریاچه سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و ارومیه است. که یکی دیگر از دیدنی های سیستان و بلوچستان  دریاچه هامون از سه دریاچه کوچک تشکیل شده است که در زمان وفور آب به هم متصل میشوند و دریاچه هامون را تشکیل میدهند و بزرگترین پهنه آبهای شیرین سیستان را تشکیل میدهد این دریاچه علاوه بر اثرات مثبت طبیعی اقتصادی و اجتماعی آن در دین زرتشت نیز تقدس خاصی دارد.

تپه های گل فشان:

این تپه ها با پرتاب حبابهای گل و لای از ژرفای زمین چشم هر  بیننده ای را خیره میکنند که از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد. مردم محلی از این گل و لای برای درمان بیماریها بویژه بیماریهای پوستی استفاده میکنند برای دیدن تپه های گل فشان که اتفاقاً پدیده ای کمیاب در سطح جهان به شمار میآید باید به دو دشت کهیه و تنگ بروید.

سه تپه گل فشان در فاصله دو دشت کهیه و تنگ در ۲۰ کیلومتری روستای کهیه و در مسیر جاده تنگ گالک در شمال غربی شهرستان چابهار قرار گرفته و میانگین ارتفاع آنها بین ۱۰ تا ۳۰ متر است از این تپه ها هر ۳۰ تا ۳۶ ثانیه یک بار گل و لای فشرده به همراه گاز خارج میشود.

پدیده بادهای مونسون:

بندر چابهار در جنوب شرق کشور علاوه بر مزایای ویژه ای که جهت حمل و نقل دریایی در ساحل دریای عمان دارد و نیز یکی از مراکز تولید انواع آبزیان و تامین کننده بیش از ۵۰ درصد ماهی مورد استفاده در کشور و مکان صید ۸۰ درصد تن ماهیان است از نظر مزایای گردشگری و جهانگردی در ساحل اقیانوس هند کم نظیر است. این بندر چهار فصل که در تمام فصول آن میتوان ایام اوقات فراغت را در آن گذراند و از مزایای آب و هوای طبیعی آن بهره گرفت.

پدیده ای دارد بنام بادهای موسمی (مونسون) که این بادها باعث میشود دمای هوای تابستان این بندر در گرمترین زمان از ۳۵ درجه بالای صفر فراتر نرود و در زمستان سردترین شب آن دمای بالای ۲۰ درجه را داشته باشد گفته میشود شبیه آب و هوای چابهار را فقط بندر میامی در آمریکا دارد که از نظر موقعیت گردشگری و جهانگردی در دنیا جایگاه مناسبی دارد.

بندر چابهار در ماههای تیر و مرداد که هوای بیشتر شهرهای کشور اعم از سردسیر و گرمسیر به حدود ۴۰ تا ۴۵ درجه و گاهی مثل شهرهای خوزستان به حدود ۵۰ درجه بالای صفر میرسد به علت بهره مندی از جبهه هوای مونسون اقیانوس هند گرمای آن حتی در ظهر به ۳۰ درجه بالای صفر نمیرسد زیرا در مدت این دو ماه وزش بادهای مونسونی از روی دریا هوای چابهار را بسیار خنک و فرح بخش می­کند چابهار از نظر مناظر طبیعی ساحل آن دارای دیواره های صخره ای طبیعی است عمق آب در ساحل در حدی است که از یک متر شروع میشود و هرچه به طرف دریا پیشروی میکند عمق آن بیشتر میشود.

و این در حالی است که آب دریای چابهار آن قدر صاف و زلال است که سنگ ریزه ها و گوش ماهیهای ته دریا دیده میشود وضعیت دریا در این منطقه برعکس دریای خزر که گاهی به خاطر جابه جایی لایه های زمین کف دریا مشکلاتی را برای شناگران و استفاده کنندگان از آب دریا به وجود میآورد در این منطقه به کلی از آن مشکل خبری نیست.

در طول ساحل دریا به طول چند کیلومتر کوههای سربه فلک کشیده مینیاتوری وجود دارد که تصور میشود سالها چند نقاش زبردست با نقوش زیبا این کوه ها را نقاشی و نقش و نگار نموده است.بخشی از ساحل دریای چابهار پوشیده از جنگلهای حرا و قسمتهایی از ساحل پوشیده از مراتع سبز و خرمی است که در تمام طول سال انباشت از انواع و اقسام گیاهان مرتعی است.در قدیم به این منطقه چهار بهار اطلاق میشد که رفته رفته به چابهار تبدیل شده است. یکسان بودن و تغییرات اندک آب و هوا در چهار فصل سال علت اصلی این نامگذاری بوده است.

 قلعه سام:

این قلعه در فاصله ۲۸ کیلومتری جاده زاهدان به زابل واقع شده و به شکل ذوزنقه نامنظم است طول قلعه از شرق به غرب ۳۷۶ متر و از جنوب به شمال ۲۹۶ متر است. قلعه سام دارای دو دروازه شمالی و جنوبی است که هر کدام دارای برج نگهبانی است این قلعه به زمان پارتها مربوط است و از خشت خام ساخته شده مجموعه برجهای این قلعه بالغ بر ۳۶ برج است ۹ برج آن بزرگ است که در گوشه های قلعه قرار گرفته و ۲۸ برج آن کوچک است که در اطراف قلعه ساخته شده اند.

این قلعه از چینه دو لایه درست شده؛ به این ترتیب که دیوار در وسط قرار دارد و دو طرف آن را با قشر گل پوشانده اند. این قلعه که به قلعه تیمور شهرت پیدا کرده در جنوب غربی شهر زاهدان کهنه و در بخش پشت زابل واقع گردیده و مربوط به دوره های مغول و صفویه میباشد. که یکی دیگر از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد.

شهر سوخته:

یکی از بینظیر ترین دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد . شهر سوخته در ۵۰ کیلومتری جنوب شهر زابل و در غرب جاده آسفالته زاهدان – زابل در بخش شیب آب این شهر واقع شده است اهمیت شهر سوخته و آثار آنرا میتوان از دو جهت مورد بررسی قرار داد.نخست اینکه در حدود سالهای ۳۲۰۰ تا ۲۰۰ ق.م پایتخت سیستان بوده و با ۱۵۰ هکتار وسعت در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد بزرگترین شهر و مرکز تمدن در دنیای شرق آنروز بوده است.

دوم اینکه آثار موجود در این شهر به طرز شگفت انگیز و خارق العاده ای در طول هزاران سال به همان شکل به حالت اولیه باقی مانده­اند دو واقعه که در حالت عادی مخرب و زیانبار بوده باعث سالم ماندن آثار شهر سوخته شده است. یکی انحراف رودخانه هیرمند از مسیر و بستر ،خود دیگری بالا آمدن مداوم نمک به قشر سطحی زمین در اثر گرما وقتی نتایج مطالعات باستان شناسی در شهر سوخته در سطح ملی و بین المللی انتشار یابد قطعاً سیل کثیری از ایرانگردان و جهانگردان را به اینجا میکشاند.

قلعه بمپور:

قلعه بمپور در شمال بمپور واقع شده که از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد.  این قلعه معروفترین و در عین حال مهمترین قلعه در سراسر بلوچستان محسوب میشود که بر فراز تپه ای مصنوعی در استان سیستان و بلوچستان ساخته شده است. شباهت بنای قلعه بمپور با بناهای دوره ساسانی منطقه از جمله قلعه دختر کرمان و قلعه بم نشان میدهد که تاریخ ساخت اولیه تا دوره ساسانیان به عقب برگردد. قلعه بمپور در زمانهای مختلف مورد تهدید و تخریب قرار گرفته و آسیبهایی به آن وارد شده ولی قلعه بمپور با توجه به حوادث مختلف همچنان استوار و با صلابت پابرجا در ایرانشهر ایستاده است.

قلعه ناصری یا قلعه ایرانشهر:

بنا بر نوشته متون و مورخین معاصر، در عهد قاجاریه شخصی به نام ناصرالدوله فرمانفرما که در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان ،بود پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی عظیم را در فهرج یا پهره به شهر بدست قوای رضاخان پهلوی به نام ایرانشهر تغییر نام یافت ناصرالدین شاه قاجار میدهد فهرج یا پهره نام قدیم ایرانشهر است که بعد از تصرف این بعد از ساخت قلعه بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور میگردد و مقر حکمرانی بلوچستان که تا آن سال قلعه کهن و عظیم بمپور بود به قلعه ناصری تغییر می یابد.

 کوه ملک سیاه:

این کوه در حقیقت آتشفشانی خاموش است که ۱۶۴۲ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در کنار راه زاهدان – زابل واقع شده است این کوه نقطه مرزی مشترک بین ایران و پاکستان و افغانستان است.

 کوه تفتان:

این کوه که در اصطلاح محلی به چهل تن معروف است، در جنوب شرقی ایران و در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان خاش واقع شده است. که یکی دیگر از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد.  کوه تفتان که آتشفشان تفتان در آن قرار دارد بلندترین کوه­های بلوچستان را تشکیل میدهد و دارای قلل متعدد است. قله آتشفشانی آن بنام چهل تن موسوم است که در منتهی الیه جنوب شرقی کوه واقع شده کوه تفتان با ارتفاع ۴۰۴۲ متر از سطح دریا یکی از آتشفشانهای نیمه فعال ایران محسوب شده و از دهانۀ آن دائما بخار گوگرد خارج میشود.

دریاچه سه دریا: این دریاچه از سه دریاچه کوچک در قلل کوه تفتان تشکیل شده است که عمق دو دریاچه قسمت شمالی کم و اغلب دارای آب گوارا است و دریاچه دیگری که نسبتاً بزرگتر است. آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه­های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است.

قلعه حیدر آباد خاش:

قلعه حیدرآباد در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی مهم شهرستان خاش به شمار میرود. این قلعه در سال ۱۹۲۰ میلادی توسط شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده اش مورد بهره برداری قرار گرفت. عمده مصالح بکار رفته در قلعه خشت خام و کاهگل است و دارای برجها و طاقهای هلالی زیبایی است که توسط سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

دشت لوت:

بزرگترین چاله فلات داخلی ایران دشت لوت است و بخشی از آن بین سیستان و بلوچستان قرار دارد که از دیدنی های سیستان و بلوچستان میباشد. این دشت یکی از خشکترین و گرمترین دشتهای جهان است و کمتر اثری از آب در آن دیده میشود. حداکثر بارندگی آن در سال حدود سیصد میلی متر است. ارتفاع متوسط دشت، حدود ششصد متر و پستترین نقطه آن سیصد متر میباشد.قسمت غرب دشت لوت بیابان دیگری به نام نمکزار است که در فصل بارندگی بسیار صعب العبور می،شود نیمه شرقی دشت لوت را ریگ روان پوشانیده است.

قسمتی از لوت جنوبی سرزمین هموار و قابل عبور است.در دشت لوت بر اثر تابش شدید آفتاب و بادهای شمالی و غربی توده های بزرگ ماسه همیشه به طرف جنوب و جنوب شرقی در حرکتاند و تپه های ماسه ای زنجیره ای را تشکیل میدهند.

قلعه پرتغالی ها:

نام قلعه پرتغالیها و حوادث تاریخی آن مطمئناً برای هر ایرانی نامی آشناست. اما اگر علاقه مندید که علاوه بر شنیده ها این قلعه را از نزدیک ببینید، سری به روستای تیس از توابع بخش دشتیاری از دیدنی های سیستان و بلوچستان بزنید. این روستا که در منطقه ای کوهپایه ای در ۵ کیلومتری شمال غرب چابهار واقع شده و رودخانه لاوی از آن میگذرد، در میان کوههای ،شهباز لاوی و بیلبند محصور شده است. قلعه پرتغالیها در این روستای زیبا قرار گرفته و به دلیل قدمت و نوع معماری خاصش تعداد بیشماری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب میکند.

اگر به روستای تیس رفتید بدانید که این روستا از عمده ترین مراکز سوزن دوزی در چابهار است و زنان و دختران آن به طرزی زیبا و تحسین برانگیز صنایعی را تولید میکنند که ره آورد سفر هر گردشگر به خانه اش میشود روستای لیپار برای دیدن انواع پرندگان و طبیعت زیبا به شما که عازم چابهار هستید توصیه میکنیم دیدن روستای لیپار را به هیچ چیز دیگر ترجیح ندهید. در ۱۵ کیلومتری شهر چابهار بعد از روستای (رمین) در مسیر جادهای ساحل گواستر و در تنگه ای صخره ای دره ای سرسبز و زیبا قرار دارد که از بالای آن روستای لیپار در میان سبزه زارها خودنمایی

می­کند. در میان دو کوه این دره که فاصله چندانی هم ،ندارند آب بندی ایجاد شده که آبهای سرگردان اطراف را در خود جمع کرده و به آبگیری به طول ۱۴ کیلومتر با انواع بوته ها درختچه­ها و پرندگان تبدیل شده است در این آبگیر انواع بوته ها و درختچه ها از نوع گز کلیر و چش و پرندگانی چون چنگر، فلامینگو، انواع حواصیل، باقرقره، تیهو، عقاب دشتی و خوتکا و همچنین طاووس کن یافت میشود.

در حوزه حیات وحش نیز تمساح پوزه کوتاه برجسته ترین موجود منطقه چابهار است که به طور طبیعی و آزاد زندگی می­کند زیستگاه اصلی این تمساح که به نام محلی گاندو خوانده میشود حدود ۳۸۰ هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان ایرانشهر واقع شده است.

آرامگاه سید غلامرسول:

این آرامگاه در بخش مرکزی شهر چابهار و در بلوار شهید ریگی قرار دارد نمای بیرونی آن را یک گنبد سفید رنگ تشکیل میدهد، نمای داخلی آن شامل محراب و طاق نما و مقبره است و دارای تزییناتی گچ اندود شده است که کلمات لا اله الا الله، یا محمد و نقاشی­هایی از گل در دیوارها جلب توجه میکند.یکی دیگر از دیدنی های سیستان و بلوچستان است.

کوه خواجو زابل:

کوه خواجو تنها عارضه طبیعی دشت سیستان و از دیدنی های سیستان و بلوچستان هست که با ارتفاع تقریبی ۶۰۹ متر از سطح دریا (حدود ۱۰۰ متر از سطح زمین) است که در هنگام پرآبی جزیره کوچکی را در میان هامون هیرمند شکل میدهد. در این کوه یکی از نوادر سایت­های باستانی بازمانده سلسله اشکانیان باقی مانده که به تخت جمشید خشتی معروف است. گرچه بسیاری از قسمتهای این بنای خشتی به دلایلی چون عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده است، اما میتوان به نوع معماری این قلعه دست یافت.

برای آشنایی با دیدنی های سایر استان های ایران اینجا کلیک کنید.