دیدنی های زنجان

پیش از آشنایی با دیدنی های زنجان ابتدا نگاهی بندازیم به موقعیت جغرافیایی استان

موقعیت جغرافیایی: استان زنجان که آن را فلات زنجان نیز مینامند در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران واقع شده است این استان از شمال به استانهای اردبیل و گیلان از شرق به استان قزوین از جنوب به استان همدان از جنوب غربی و غرب به استانهای کردستان و آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی محدود است.

شهرهای این استان عبارتند از: ابهر، خدابنده، زنجان و….. حالا نگاهی بندازیم به دیدنی های زنجان

اماکن مذهبی طبیعی و تاریخی استان زنجان:

غار تاریخی گلجیک:

این غار در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان در ارتفاعات مشرف به روستای حاج ارش از توابع شهرستان زنجان واقع شده است که از دیدنی های زنجان میباشد. در حال حاضر دسترسی سواره به آن امکان ندارد.

این غار عظیم به طور طبیعی از فرسایش سنگهای آهکی موجود در غار پدید آمده و با داشتن آب و هوای مناسب داخل آن مأمن انسان دوران پیش از تاریخ بوده است ابعاد آن ۷۰۰ متر در ۱۰۰ متر و به ارتفاع تقریبی ۵۰ متر قرار گرفته است در داخل غار ابزار، ادوات، تیغه­های سنگی و استخوان شکاری به مقدار فراوان دیده می­شود. مضافا بر اینکه صخره های جنوبی غار از سنگهای مرمر سبز بسیار ارزنده تشکیل گردیده که میتواند مورد بررسی و بهره برداری و استخراج قرار گیرد.

 غار کتله خور در دل کوههای آهکی:

غار کتله خور غاری است خشکی – آبی واقع در استان زنجان در ۸۰ کیلومتری جنب خدابنده و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران غار تاریخی کتله خور در جنوب روستای گرماب واقع شده و از مرکز بخش ۱۰ کیلومتر با استفاده از معبر ماشین رو فاصله دارد. این فاصله در مسیر پیاده به دو کیلومتر تقلیل می یابد.

غار کتله خور با طول تقریبی ۱۰ کیلومتر ابتدا در سال ۱۳۳۱ هجری شمسی توسط گروه کوهنوردی زنجان مورد بازدید قرار گرفته و احیانا گزارشی نیز در این رابطه ارائه شده است این غار بطور طبیعی از شسته شدن و فرسایش آهک و حرکات تکتونیکی ایجاد گردیده و تعیین قدمت آن مستلزم انجام آزمایشهای پتاسیم آرگون یا جهت قطب مغناطیسی است.

دهانه این غار در ارتفاع ۱۱ متری از سطح مسیل که مشرف بر آن است قرار گرفته و در وضعیت فعلی قطری معادل 1/40 متر دارد ابتدای غار تا عمق ۱۵۰ متری شبیه به راسته بازارهای معمولی است با این تفاوت که عناصر و اندامهای آن اندکی از بازار کوچکتر است. کف این قسمت از لایه ضخیمی از خاک و خاکستر پرنموده است.

از عمق ۱۵۰ متری تا عمق ۷۰۰ متری گشایش نسبتا زیادی در غار حاصل شده و شعب متعددی به وجود آمده است پس از عبور از این منطقه محل وسیع و مسطحی ظاهر میشود که به شبستان مساجد شبیه است در ضلع شرقی آن برکه آبی به ابعاد ۳۵ متر وجود دارد که داری آبی زلال و گوارا است. در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده است.

بخش ورزشی آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار میگیرد حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده است بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار میگیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورد استفاده قرار میگیرد البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماما طبیعی بوده است. غار کتله خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندلیها زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده است.

وجود چشمه­های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره های متعدد طبیعی هم از ویژه گیهای منحصر به فرد این غار است. علاوه بر تمامی این مسائل در غار کتله خور همانطور که در قبل آمد میتوان تجمع های متفاوتی مشاهده کرد که یکی از این تجمع های زیبا و جالب توجه استالاگمیتهایی است که بسیار شبیه به عروس و داماد هستند و به همین اسم نامگذاری شده­اند. این غار یکی از دیدنی های زنجان میباشد.

غار خرمنه سر:

این غار در کوه سر به فلک کشیده و بلند خرمنه سر در سمت شمالی روستای شاه نشین و یا به اصطلاح متداول و معمول محل (شانیش) واقع گردیده که غار عظیم و با ابهت خرمنه سر در دل این کوه و در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد که از دیدنی های زنجان میباشد.

برای رسیدن به دهانه غار در ابتدا از بستر رودخانه ای که از کوههای شانیش سرچشمه میگیرد همچنین از میان درختان سرسبز و زیبای زیتون و انجیر باید گذشت و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت از مدخل شبکه مانند غار که پای به درون میگذاریم سنگهای خارا و به دنبال آن سنگهای آهکی که به شکل ستونهای بزرگ چکنده و چکیده درآمده اند دیده میشوند.

اطراف برکه را سنگهای سفید و آهکی فرا گرفته اند و در اینجا قسمتهای مختلف و زوایای غار فرعی به پایان میرسد در فاصله ۵۰ متری این دهانه بزرگ حفره ای شبیه به دهانه چاه وجود دارد که برای ورود به این حفره باید به حالت خزیده و درازکش حرکت کرد به محض ورود به داخل حفره پر رمز و راز دنیایی پر از دیدنیها و شگفتیها در برابر چشمان حیرت زده دیدار کنندگان پدیدار می­شود ادامه راه طولانی و تونل مانند است. بار دیگر دهانه چاهی بزرگ دیده میشود پایین رفتن از چاه مهارت و بی­باکی لازم دارد زیرا انتهای آن مشخص نیست.

پیدا شدن ظروف شکسته سفالین حاکی از این مسئله است که در گذشته­های دور این غار محل زندگی و یا پناهگاه قوم و قبیله ای بوده است هنگامی که از چاه گذشتیم به دخمهای میرسیم که زیاد جلب توجه نمیکند ولی برای گذر از آن باید طناب کوهنوردی داشت کف دهلیزی که در آنجا وجود دارد شباهت بسیار زیادی به بنای بازارهای قدیمی دارد.

و در چند نقطه آن در فاصله های ۲۰ تا ۳۰ متری طاقچه های کوچکی با دست کنده و حفر شده است برای اینکه وضعیت و موقعیت محل کاملا مجسم و مشخص باشد به جرات میتوان گفت که در کف این قسمت از غار یک مسابقه دو سرعت با شرکت چند نفر دونده انجام داد با مشاهده این دهلیز باید قبول کرد که بازهم قسمتهایی از غار نادیده و ناشناخته مانده است پس باید به پیشروی ادامه داد.

بقعه امام زاده سیدابراهیم (علیه السلام): بقعه امامزاده سید ابراهیم یکی از بقاع متبرکه در سطح شهر زنجان است علمای فن در شجره نامه آن حضرت اختلاف دارند جمعی ایشان را ابراهیم بن موسی بن جعفر (علیه السلام) میدانند و جمعی دیگر ایشان را ابراهیم بن محمد بن عبد الله بن الحسن (علیه السلام) ذکر نموده اند.

ضریح حرم که در اصفهان ساخته شده است در سال ۱۳۵۸ نصب گردیده قدیمی ترین قسمت این بقعه سر در ورودی سمت شمالی و مناره های واقع در طرفین آن میباشد این ،سردر در سال ۱۳۴۱ توسط معمار ابراهیم سلطانی ساخته شده و بالای مناره­ها آیه ای از سوره مبارکه احزاب به خط زیبای ثلث نوشته است لازم به توضیح است که شهر زنجان مذهبیترین شهر میباشد به این دلیل که در محدوده بازار دارای مساجد و تکایای زیادی است.

مسجد جامع معروف به مسجد سید:

این مسجد در مرکز شهر قرار گرفته و از دیگر دیدنی های زنجان میباشد. از ضلع غربی با بازار قیصریه و از ضلع شرقی با معبر موصوف به کوچه مسجد سید و از جبهه شمالی با خیابان امام و سبزه میدان در ارتباط است این مجموعه یکی از بناهای ارزشمند داخل شهر است. صحن این مسجد به شکل مربع مستطیل بوده و دارای ۴۸ متر طول و ۳۶ متر عرض میباشد. در وسط این این صحن یک واحد حوض بوده و گرداگرد آن را به استثنای جلوی حجره ها و شبستانها باغچه­ های پرگل و گیاه پوشانیده است.

گنبد مسجد جامع با کاشیهای فیروزه ای پوشانیده شده و در آن سوره مبارکه الدهر به خط ثلث چشمها را معطوف به خود می­کند. در انتهای فوقانی بنا علامتی از برنز به شکل گوی که مخروط نازکی بر آن متصل شده پایان گنبد را اعلام می­کند مسجد و مدرسه سید همانند سایر بناهای دوران قاجار از نظر مسایل معماری و قدمت بسیار ظریف و شکننده است و عدم رسیدگی و رها شدن حفاظت فیزیکی در این بنا موجودیت این بنا را در خطر جدی قرار داده است.

بنای رختشویخانه:

این بنا در قلب بافت قدیمی شهر که منطبق بر حصار میباشد در پر تراکم مسکونی موسوم به عباس قلی خان و محل معروف به گودال بابا جمال احداث شده است که امروزه خیابان سعدی از وسط به فاصله یکصد متری از سمت غربی آن عبور کرده و از طریق کوچه فرهنگ به بنا مرتبط است. این بنا نیز از دیدنی های زنجان میباشد .

این بنا توسط دو برادر که یکی معمار و دیگری بنا بوده­اند در مدت ۱۵ ماه بنا گردیده است. آب این مجموعه از قنات حاجی میربهاء الدین تامین میشده است. این مجموعه را میتوان به دو بخش تقسیم نمود بخش نخست محل مدیریت رختشویخانه بوده و آن شامل حیاط و قسمت مسکونی است؛ حیاط محوطه ای است به شکل مربع و مستطیل که شامل درختکاری و فضای سبز است.

بخش دوم فضاهای مربوط به امر شستشوی رخت است که از چهار قسمت تشکیل یافته قسمت اول خزینه یا محل جمع آوری آب است این مخزن در منتهی الیه سمت شمالی مجموعه و مشرف به سالن شستشو قرار دارد سقف مخزن هماهنگ با سقف سالن متشکل از سه واحد طاق میباشد فضای داخل بنا با نقاشی بسیار زیبا طراحی و اجراء گردیده این فضا توسط ۱۱ واحد ستون به طور قرینه سالن را به ۲ قسمت تقسیم نموده که فاصله ستونها در جهت طولی تقریبا ۵ متر است.

محل شستشوی رخت به طور قرینه از ۴ واحد حوضچه و مجاری آب درحد فاصل حوضچه ها تشکیل یافته آب مورد نیاز ابتدا پس از عبور از یک مجرابطول یک متر به حوض نخستین داخل شده و از سرریز آن به حوض دومی سرازیر میگردد در طرفین شرقی و غربی این حوض دو مجرای آب قرار گرفته تا انتهای سالن به حوض رومی امتداد می یابد از آنجایی که رخت از نظر شستشو و دفع آلودگی از درجات بسیار کثیف و آلوده به درجات لباس­های نزدیک به تمیز تقسیم میگردد.

لذا محل شستشوی رخت نیز به چهار قسمت تقسیم شده ابتدای شستشو که از انتهای جریان آب است حوضچه مخصوص لباسهای بسیار کثیف و لباسهای مربوط به افراد با امراض بوده و مجرای آب واقع در حد فاصل حوضچه دوم و سوم مخصوص لباسهای نسبتا تمیز و محل آبکشی و حوضچه چهارم مخصوص شستشوی ظروف آشپزخانه و بالاخره حوضچه آخری که اولین حوض از حرکت آب موازین بهداشتی انجام میگرفته است.

با مطالبی که به عمل آمده است چنین مجموعهای با عملکرد یاد شده در هیچ جا ملاحظه نگردیده است سیستم کلی آن را به سادگی میتوان با مساجد عباس قلی خان دروازه اراک، مسجد و تکیه قهرمان مقایسه نمود.

 چمن طبیعی سلطانیه:

این چمن با وسعت تقریبی ۳۵ کیلومتر مربع به طول ۲۰ کیلومتر و عرض متوسط ۲ کیلومتر در سمت جنوب فلات زنجان و با امتداد شرقی غربی قرار گرفته است. در متون جغرافیایی چمن سلطانیه به نام پرری (بهترین نوع علفزارهای دنیا که ارتفاع علف آن به ۳۰ تا ۹۰ سانتیمتر میرسد) یاد میشود، این چمن محوطه ای به مساحت ۲۵۰ هکتار است.

این محوطه ۷۰۰۰ ساله عامل اصلی شکل گیری شهر تاریخی سلطانیه است. از اینرو و اهمیتی کمتر از گنبد سلطانیه ندارد، همچنین حافظ ابرو در کتاب تاریخی مبارک غازانی در مورد چمن سلطانیه چنین آورده است:

((ییلاقی به غایت منتزه است و قرای بسیاری در حوالی آن و مرغزارهای خوب و هوای خوش و سردسیر و گرمسیر نزدیک و علف خوار بسیار دارد.))

گنبد سلطانیه:

گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد آجری جهان و مقبره اولجایتو، حکمران ایلخانی و از دیدنی های زنجان است که نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد. این بنا مسجدی است بسیار زیبا از نظر معماری و تزیین در دنیا مشهور است.این بنا در ۳۵ کیلومتری شرق زنجان در داخل باروی شهر قدیم سلطانیه قرار گرفته است. گنبد سلطانیه در دوران حکومتی سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) در مدت ۱۰ سال از سال ۷۰۳ تا ۷۱۳ هجری قمری احداث شده است.

برخی مورخین مدعیاند الجایتو که به دین اسلام و مذهب شیعه ،گروید با ساختن این بنا قصد داشت تا پیکر مطهر امامان اول و سوم شیعیان را به این مکان منتقل کند انتقال اجساد مطهر ائمه به خاطر مخالفت شدید علمای شیعه یا به قولی خواب سلطان که حضرت علی ابن ابیطالب را ناراضی دیده بود، انجام نگرفت. بنابراین سلطان ایلخانی مصمم شد که دوباره این بنا را به آرامگاهی برای خود اختصاص دهد. ارتفاع گنبد سلطانیه 5/48 متر و قطر دهانه گنبد ۵/2۵ متر میباشد.

این بنا در زمان برپایی عظیم ترین گنبد در جهان بوده که منشأ احداث بناهای عظیمی در جهان گردیده است. کلیسای جامع مریم مقدس (سانتاماریا) در فلورانس ایتالیا و مسجد ایاصوفیای ترکیه که پس از گنبد سلطانیه بنا گردیده اند مهمتر از این گنبد باشکوه دوران ایلخانیان میباشد دومین فضای آرامگاه اولجایتو تربت خانه است وجه تسمیه این نام (تربت خانه) روایتی است که بر اساس آن در ساخت بخشهایی از بنا از تربت کربلا استفاده شده است.

سردابه از دیگر فضاهای جانبی گنبد است که در ضلع جنوبی و در زیر تربت خانه واقع شده است به گواه نوشته جامع التواریخ ،رشیدی سلطان اولجایتو پس از انجام تشریفات و مراسم کفن و دفن در سردابه مدفون شده است.

معبد داش کسن (ویر) یا اژدهای پنهان:

از دیدنی های زنجان می توان به روستای ویر از توابع ابهر میباشد و در ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی سلطانیه قرار گرفته است در حدود ۴ کیلومتری شرق این روستا معبد سنگی وجود دارد که به معبد صخره ای داش کسن یا اژدها معروف است و در حدود ۷۰۰ سال قدمت دارد که با ویژگیهای خاص در دل کوه حجاری شده اشاره کرد.

دلیل اینکه این اثر به اژدها معروف است این است که در طرفین معبد نقش دو اژدهای حجاری شده وجود دارد که در محوطه ای به طول ۹۰۸ و عرض ۶۲۰ متر ساخته شده و به وسیله دیوارهای سنگی محصور گردیده گویی این حصار پنج فصل کاوش توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور است این بنای عظیم با در نظر داشتن آثار دیگری از معماری صخره ای که در گوشه و کنار این مملکت باقی مانده از ویژگیهایی برخوردار است.

خانقاه چلبی اُغلو:

خانقاه و مقبره چلبی اوغلو بنایی ۸ ضلعی با گنبدی یک پوش میباشد که در قرن ۸ ساخته شده است مقبره چلبی اوغلو بنایی ۸ گوش زیبایی به اضلاع 5/4 متر میباشد که در نهایت سادگی و استحکام ساخته شده است ارتفاع این مقبره ۱۶ متر و ارتفاع گنبد ۶ متر است که پایه­های آن از سه ردیف سنگ سبز تراش تشکیل یافته و بقیه بنا با آجرهایی ظریف و با دقت و ذوق فراوان ساخته شده است.

 مقبره ملا حسن کاشانی:

مولانا حسن بن محمد کاشانی آملی معروف به حسن کاشمتخلص به کاشی از شاعران نامی قرن ۸ می­باشد وی بنا به اعتقادات درونی در اشعار خود مدح اشخاصی ننموده و پیوسته ذوق خود را در مداحی و ذکر مناقب خاندان عصمت و تقوا و پیشوایان تشيع مخصوصاً حضرت علی (علیه السلام)  مصروف داشته اند به همین جهت زندگی خود را به مناعت و تقوا سپری نموده است.

مقبره این شاعر در مغرب سلطانیه و در ۲ کیلومتری جنوب گنبد واقع شده است. عده ای آن را از بناهای دوره صفوی میدانند و بسیاری نیز آن را به اوایل قرن ۸ نسبت می دهند در دوران فتحعلی شاه این بقعه تعمیر و اشعاری به خط نستعلیق در داخل گنبد به صورت کتیبه گچبری شده است‌   .

جهت آشنایی با دیدنی های سایر استان های ایران اینجا کلیک کنید.