توسط : 
موقعیت جغرافیایی:
استان آذربایجان غربی با مساحت ۴۳۶۶۰ کیلومتر مربع (با احتساب دریاچه ارومیه) ۲/۵۹ درصد کل مساحت کشور را به خود اختصاص داده است، و از جمله کهن‌ترین استان‌های ایران میباشد. این استان از شمال با کشورهای ارمنستان و جمهوری نخجوان و از غرب با ترکیه و عراق همسایه میباشد.
این استان به لحاظ شرایط خاص جغرافیایی و مکانهای باستانی و دیدنی در سطح کشور از مقام و منزلتی خاص برخوردار است و از این رو جزو استان‌های سیاحتی محسوب میشود و از همه ساله هزاران نفر از موزه‌ها و آثار و ابنیه تاریخی آن بازدید می‌نمایند.
آثار تاریخی فراوانی قبل و بعد از اسلام اعم از تپه‌ها، غارها، ساختمان‌ها، مساجد، کلیساها و آتشکده ها در این استان وجود دارند مانند تپه‌ها و آثار باستانی: حسنلو، گوی تپه، بسطام و سه گنبد، تخت سلیمان، کلیسای ننه مریم و طاطاوس، مسجد جامع ارومیه، مسجد مطلب خان خوی، غارهای کون مالان و کون کبوتر که هزاران مجسمه ظروف سکه‌ها و اشیای نفیس از آنها به دست آمده است.
در میان مکانهای مهم این منطقه آثار گوناگونی از ملل و مذاهب مختلف، طبیعت سرسبز و همچنین دریاچه زیبای ارومیه (رضائیه) دیده میشود
شهرهای مهم این استان عبارتند از:
مهاباد، ماکو، نقده، چالدران، ارومیه، اشنویه، بوکان، تکاب، خوی، سردشت پیرانشهر، سلماس، میاندوآب.
ابنیه، آثار تاریخی و اماکن تفریحی آذربایجان غربی: دریاچه ارومیه:
بزرگترین دریاچه داخلی و دائمی کشور در شمال غرب فلات ایران، بین دو استان آذربایجان شرقی و غربی واقع شده است. وسعت دریاچه ارومیه بین ۴ تا ۶۰۰۰ کیلومتر مربع گزارش شده است ولی وسعت آن به طور معمول ۵۵۰۰ کیلومتر مربع است بعد از دریاچه بحرالمیت در فلسطین شورترین دریاچه جهان محسوب میشود. گفتنی است، این دریا از نظر وسعت بیستمین دریاچه بزرگ جهان میباشد.
آب دریاچه ارومیه به علت غلظت زیاد املاح به خصوص کلر و سدیم، برای کشاورزی و زندگی ماهیان و شمار زیادی از انواع آبزیان مناسب نیست اما دریاچه مرده‌ای نیست، بلکه از نظر بوم شناسی و زیست شناسی بسیار فعال است و در آن انواع باکتری‌های مژه دار، جلبک‌ها و از همه مهمتر سخت پوست کوچک و بسیار ظریفی به نام آرتمیا اورمیانا زندگی میکنند.
در آبهای دریاچه ارومیه ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک (به طور عمده صخره‌های سنگی وجود دارد. یکی از صخره‌های بسیار زیبایی که از دل دریاچه بیرون زده و چشم هر بیننده‌ای را نوازش میدهد به نام مشت عثمان است که در این دریاچه قرار دارد.
یکی از زیباترین مناظر و نشانه های زندگی در جزایر دریاچه ارومیه و آبهای پیرامون آن حضور انواع پرندگان بومی و مهاجر است پرندگان بومی دریاچه ارومیه شامل آن دسته از پرندگانی است که فقط بخشی از سال میهمان دریاچه هستند و بر همین مبنا به دو گروه تقسیم میشوند ۱ – پرندگان مهاجری که بطور معمول بخشهایی از فصلهای بهار و تابستان را میهمان دریاچه ارومیه هستند و مراحل تولید مثل را در جزایر سپری کرده و با شروع فصل پاییز برای زمستان ،گذرانی دریاچه ارومیه را به سمت مناطق گرمسیری ترک می.کنند ۲ – پرندگان مهاجری که با شروع فصل پاییز بتدریج برای زمستان گذرانی وارد دریاچه ارومیه میشوند.
بلافاصله پس از مهاجرت پرندگان مهاجر تخم گذار از دریاچه ارومیه این پهنه آبی شاهد حضور گروههای بزرگی از پرندگان مهاجری میشود که دوران تخم گذاری و جوجه آوری خود را در سرزمینهای سردسیر شمالی سپری کرده اند و میآیند که زمستان را در جزایر، آبها و تالابهای حاشیه جنوبی دریاچه ارومیه بسر برند و از جمله آنها میتوان به غاز خاکستری، کله سبز، نوک پهن، اردک سر حنایی و اردک سر سفید اشاره کرد.
یکی از جذابیت هایی که در طول سفر به استان آذربایجان غربی را نباید از دست داد عبور از روی پل بزرگ و زیبایی است که از وسط دریاچه عبور میکند. اگر از تبریز به سمت جنوب رانندگی کنید بعد از ۲ ساعت به محلی میرسید که روی دریاچه زیبای ارومیه یک راه ماشین رو میبینید و میتوانید با ماشین تا وسط دریاچه رفته و بعد از آن از روی این پل عبور کنید.
یکی دیگر از جذابیتهای منحصر به فردش کریستالهای نمکین آن است که گاهی به صورت تپه های سفید رنگ چهره ای برفین به جزایر دریاچه داده اند. شنا کردن در این آبهای شور بسیار مفرح است چون شما به خاطر چگالی بالای آب کاملا روی آن معلق میمانید تنها باید به خاطر داشته باشید که نمک موجود در آب به چشمتان نرود که سوزش زیادی ایجاد میکند.
قلعه کاظم داشی (دریاچه ارومیه) :
قلعه کاظم داشی یکی از مکانهای دیدنی و تاریخی دریاچه ارومیه که بیشتر شبیه شبه جزیره سنگی است در حدود ۶۵ کیلومتری ارومیه و ۱/۵ کیلومتری شرق روستای کوئرچین قلعه واقع شده است. کاظم داشی برای کسانی که تازه به این شهر می‌روند در نزدیک جاده جدید ارومیه سلماس (جاده قره باغ) در دریاچه ارومیه به شکل شبه جزیره مشاهده میشود .
که در گذشته کاملا جزیره‌ای بوده از سنگ کاظم خان صخره‌ای سنگی با محوطه دیدنی که در عمیق‌ترین نقطه دریاچه ارومیه است ارتفاع صخره سنگی بیش از ۳۵۰ متر است. دور تا دور این سنگ را با بریدن بدنه آن به شکل راهی آورده‌اند که عرض آن ۶۰ متر و طولش در حدود ۵۰۰ متر است و تنها راه دستیابی به بالای سنگ راهی است کم عرض.
مناظر طبیعی زیبا و بقایای معماری و حجاری‌های صخره‌ای و گذرگاه‌های صعب العبور و پرتگاه‌های مخوف ارزش و اهمیت سوق الجیشی به این اثر داده است که با توجه به بررسی‌ها و پژوهش‌های باستان شناسی که توسط سازمان میراث فرهنگی کشور به عمل آمده مهمترین آثار شناخته شده این محل مربوط به هزاره اول قبل از میلاد مسیح و دوره ایلخانیان میباشد که تحت محافظت و نگهداری سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی میباشد این قلعه در جنگ جهانی اول به مدت ۹ سال پناهگاه (کاظم نامی) از اهالی قوشچی و یاران وی بوده است در این قلعه به دستور کاظم خان ساختمان دو طبقه نیز بنا شده که زمانی مورد استفاده خود و خانواده‌اش بوده است.
بخشی از قلعه بر فراز کوه مخروطی شکل ناقصی استوار است که در دو کیلومتری سمت جنوب غربی و نزدیک ساحل دریاچه ارومیه، مشرف به جلگه خرم و سبز واقع شده است. در نزدیکی قلعه، نهری جریان دارد که پلی هم بر روی آن احداث شده است.
دریاچه مارمیشلو:
یکی دیگر از دیدنی های استان آذربایجان غربی دریاچه مارشمیلو هست که در حدود ۴۵ کیلومتری غرب شهر ارومیه و در میان کوهستان‌های این شهرستان وقتی به مرز ایران و ترکیه میرسیم، دریاچه طبیعی و بسیار زیبا و دیدنی به وسعت تقریبی ۵ هکتار وجود دارد که زیستگاه انواع آبزیان از جمله ماهی قزل آلا، و پرندگان مهاجر مختلف بوده که محل بسیار مناسبی جهت گذراندن اوقات فراغت گردشگران و دوستداران طبیعت میباشد.
این دریاچه در مسیر رودخانه‌ای پر آب و خروشان قرار گرفته و وجود کوه‌های بسیار زیبای کناره دریاچه که از اواسط اردیبهشت تا مهرماه سرسبز و دلگشا هستند منظره بدیع را ایجاد نموده است البته به دلیل اینکه این دریاچه در منطقه ای کوهستانی،است طبیعتاً تنها در ماههای گرم سال میتواند به عنوان استراحتگاه مورد استفاده قرار گیرد در فصل گرما وجود انواع گیاهان و پرندگان آنچنان جذابیتی به این منطقه میدهد که هر بیننده ای را مبهوت خویش مینماید .
رودخانه در فصل گرما کم عمق بوده و با احتیاط میتوان از برخی نقاط آن گذشت و از مناطق بکر و دیدنی آن بیشتر استفاده نمود هر چند این کار چندان خالی از خطر نیست برای رسیدن به این دریاچه گذر از جاده خاکی بوده ولی بدون شک دیدن این دریاچه به زحمات آن میارزد و از رفتن به آنجا پشیمان نخواهید شد.
غار سهولان استان آذربایجان غربی که به زبان کُردی به معنی یخبندان است در روستای (سهولان) واقع در ۴۰ کیلومتری شهرستان مهاباد و در جاده مهاباد – بوکان قرار گرفته است. مردم محلی غار را (کوته کوتر) یعنی لانه کبوتر می نامند.
دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به ۵۰ متر میرسد و عمق آب در برخی جاها به بیش از ۴۰ متر میرسد اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه است.این غار آبی با جلوه‌های طبیعی و با قندیل‌های منحصر به فرد ویژه‌ای که دارد در دامنه رشته کوه‌هایی به نام کوتر قرار دارد که بلندترین نقطه آن از سطح دریاهای آزاد دارای ۲۲۰۰ متر ارتفاع است.
این غار دو دهانه که ارتفاع دهانه اصلی آن در حدود ۱۷۶۵ متر و به نام (کوته کوتر) به دریچه‌ای به عمق ۳۰ متر راه دارد دهانه دوم که در فاصله نه چندان دور از دهان اصلی واقع شده در حدود ۱۷۹۵ متر ارتفاع داشته و به نام (کونه مالان) به صورت یک چاه طبیعی تا ساحل این دریاچه ۵۰ متر ارتفاع دارد محوطه ورودی مدخل این غار از سطح جاده به صورت قطعه زمینی هموار و نعلی شکل پوشیده از چمن است که چندین درختچه نیز در دل صخره های غار از آن بیرون زده است.
با گذر از محوطه بیرونی به دهانه غار میرسیم که ارتفاع آن از کف محوطه حدود ۳۰ متر میرسد محوطه غار به وسیله دالانی که آن نیز یکی از شگفتیهای طبیعت است به دریاچه باز میشود که در این دالان نقشهایی از دوران ماقبل تاریخ را میتوان مشاهده کرد .
این دالان با ارتفاعی حدود ۵۰ متر بالاتر از اولین دریاچه غار قرار گرفته که با پله های سیمانی طی مسیر ممکن میشود دریاچه اول حدود ۲۰۰ متر مربع وسعت دارد که در واقع اسکله غار هم محسوب میشود این دریاچه نیز توسط دالانهایی به عرض یک تا دو متر به دریاچه های دیگری منتهی میشود که دیواره و سقف تالارهای آن مجموعه ای از شگفتیها و عوارض زیبای طبیعی است .
پرندگانی که در این غار زندگی میکنند بدون توجه به حضور انسانها مشغول زندگی خود هستند در اطراف دریاچه دوم علاوه بر یک ،خشکی شبه جزیره ای است که میتوان به راحتی از قایق بر روی آن پیاده شد این دریاچه دارای گلوگاه ها و ایوان‌های بلندی است که انتهای یک از گلوگاه‌ها به تونلی میرسد که تاکنون کشف نشده است.
مطالعات کارشناسان نشان میدهد که این غار بر اثر فعالیت‌های زمین شناسی قدمت آن به ۷۰ میلیون سال قبل باز می‌گردد یان غار ۱۰۰ سال پیش برای اولین بار توسط (ژاک دمرگان) فرانسوی مورد کاوش و بررسی قرار گرفت در مهرماه سال ۱۳۷۳ توسط کارشناسان ایرانی بخش‌های مهمی است این غار شناسایی شد.
موجودات زنده این غار به غیر از کبوترهای چاهی خفاش‌ها می‌باشند که قسمت‌هایی از غار را به عنوان آشیانه انتخاب کرده اند براساس تحقیقات انجام شده رطوبت داخل این غار آبی ۷۵ درصد و دمای آب آن نیز بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد است در حال حاضر روزانه تعداد زیادی از گردشگران از این پدیده طبیعی زیبا و شگفت انگیز بازدید میکنند آبهای معدنی این استان از لحاظ آبهای معدنی بسیار غنی میباشد برخی از آنها به دریاچه میریزند و برخی نیز از خود دریاچه فوران میکنند و به این سبب انواع مواد معدنی را وارد دریاچه می کنند.
مهمترین چشمه های غار سهولان عبارتند از :
۱- آبگرم ایسی سو این آب در دهی بنام ایسی سو آبگرم بین ارومیه و سلماس در نزدیکی گردنه قوشچی قرار دارد حرارت آب آن در حدود ۱۷ درجه میباشد و در ارتفاع ۱۳۵۰ متر از سطح دریا از زمین میجوشد و مواد اکسید دو کلسیم و کلرور دو سولفات دارد این چشمه اکنون لوله کشی شده و مردم برای درمان امراض جلدی از آب آن استفاده میکنند.
۲-آبگرم محال باراندوز در نزدیکی قریه هفت آباد و در کنار رودخانه پر آب باراندوزچای واقع شده و یک چشمه بزرگ آن از دل آب زلال رودخانه می.جوشد آب آن در مداوای بیماریهای جلدی و رماتیسم مؤثر است.
۳- آب معدنی کوه زنبیل دارای انواع سولفاتها میباشد کوه زنبیل در چهار فرسخی ارومیه و کنار دریاچه واقع شده است که با فشار شدید فوران میکند. (۴) آب معدنی کانی گراوان: واقع در روستای کانی گوز در نزدیکی شهر رَبَط از لحاظ مواد معدنی این چشمه بسیار غنی است و پس از رسوب گذاری منظره بدیع و رنگارنگی را به وجود آورده است.
آبشار شلماش:
آبشار شلماش از مهمترین آبشارهایی است که در سطح استان آذربایجان غربی جاری است و مورد توجه و استفاده گردشگران میباشد آبشار شلماش با دره ای سرسبز و زیبا در کنار جنگل‌های پراکنده، در نزدیکی شهر سردشت واقع شده و یکی از شاخه‌های رودخانه معروف (زاب کوچک) محسوب میشود این آبشار که در واقع از سه آبشار تشکیل شده هم اکنون به صورت منطقه تفریحی درآمده که همه ساله به خصوص در فصل گرما هزاران نفر از مناطق مختلف و به خصوص از شهرهای کرد نشین برای دیدن آن عازم سردشت میشوند.
سه آبشار به ترتیب و پشت سر هم قرار گرفته‌اند که اولین آنها در نزدیکی محل توقف و پارکینگ قرار گرفته است برای دیدن دو آبشار بعدی باید مسافتی نسبتاً زیاد را پایین رفته و وارد درهای عمیق شوید. البته در حال حاضر با احداث پله و حصارهایی بالا و پایین رفتن از دره راحت تر و کم خطرتر شده است. مسیر سردشت به آبشار شلماش مسیر زیبا و پر درختی است جاده مذکور آسفالت و مناسب بوده و در مدت کوتاهی کمتر از ۲۰ دقیقه میتوان به آبشار رسید.
تخت سلیمان:
تخت سلیمان نام محوطه تاریخی بزرگی در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی در کشور ایران است مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه ای طبیعی ساخته شده است.آب این دریاچه که از عمق ۱۱۶ متری از درون زمین به سطح دریاچه می‌آید و به زمین‌های اطراف می‌ریزد.دوره املاح زیادی است که آن را برای آشامیدن و کشاورزی نامناسب کرده است . رسوب حاصل از این املاح در طی قرن‌ها لبه دریاچه را شکل داده و متغیر کرده است.
آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شده است. مهمترین آثار به جامانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. برخی آثار ساسانی دیگر نیز در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان ساخته شده است. در زمان ساسانیان ایرانیان سه آتشگاه بزرگ و برجسته داشتند نام آتشهایی که در این آتشگاهها نگهداری میشد یکی برزین مهر به معنای عشق والا و ویژه برزیگران بود که در نزدیکی نیشابور خراسان جای داشت و دیگری فریغ بود به معنای آتش فر ایزدی که در کاریان فارس به ویژه موبدان و بلندپایگان بود و سومی گشسب که در تکاب آذربایجان قرار داشت.
امروزه این مکان بنام تخت سلیمان معروف است کاوشگاه باستانی شیز از سوی یونسکو به عنوان میراث جهانی شناخته شده است و طرحهای بزرگی برای بازسازی و کاوش در آن در دست اجرا است.
کلیسای مریم مقدس ننه :مریم این کلیسا که در شهر ارومیه قرار دارد یکی
از کلیساهای قدیمی آشوریان است که بیشتر مورد توجه اقلیتهای مذهبی است. مسجد جامع ارومیه این بنا در داخل بازار واقع شده و بنای آن متعلق به نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری میباشد محراب این مسجد از نظر گچبری یکی از زیباترین آثار هنر معماری دوران مغول میباشد مساجد قدیمی موجود در هر شهری نشان از تاریخ و قدمت و فرهنگ آن شهر میباشد.
دخمه فقرگاه:
در نزدیکی شهر مهاباد از دیدنی های استان آذربایجان غربی از دوران حکومت مادها دخمه‌ای به نام فقرگاه به یادگار مانده که آرامگاه یکی از شاهزادگان مادی از کشور مانائی میباشد که متعلق به ۵۵۰_ ۷۰۸ قبل از میلاد است.
کلیسای طاووس (قره کلیسا):
قره کلیسا قدیمی‌ترین کلیسای ارامنه ایران در منطقه چالدران و در دهکده به همین نام در جنوب ماکو واقع شده که مربوط به قرون ۷ و ۱۳ میلادی میباشد.
باغچه جوق:
دروستای باغچه جوغ در فاصله حدود ۲ کیلومتری غرب جاده ماکو به سوی بازرگانان واقع شده است در مجاورت روستای باغچه جوق و بر دامنه کوهی مرتفع مجموعه تاریخی باغچه جوق مشتمل بر باغی نسبتا بزرگ و عمارتی بسیار زیبا و مجلل واقع شده است. این باغ از نمونه‌های منحصر به فرد باغسازی در ایران محسوب می‌گردد موقعیت این مجموعه به علت قرارگیری بر سر جاده ترانزتی ترکیه و اروپا اهمیت توریستی زیادی دارد و همین امر میتواند سبب جلب توجه مسافرین و علاقه‌مندان بناهای تاریخی و فرهنگی این استان گردد.
برج سه گنبد:
بنای سه گنبد در داخل شهر ارومیه در گوشه جنوب شرقی شهر و در یکی از کوچه‌های منشعب از خیابان استاد برزگر قرار گرفته است این بنا مقبره است مربوط به دوره سلجوقی در کتیبه سردر ورودی سه گنبد نیز تاریخ ۵۸۰ هجری قمری که به خط کوفی نوشته شده خوانده میشود بنابراین اثر مذکور مربوط به قرن ۶ هجری بوده و با سایر مقبره‌های دوره‌های سلجوقی مشابهت دارد باستان‌شناسان معتقدند که دو بنا از برج دیگری در اطراف این برج در گذشته وجود داشته که مجموعه این سه بنا را در گذشته سه گنبد می‌خواندند.
استان آذربایجان غربی یکی از زیباترین و جذاب‌ترین مناطق ایران است که با طبیعت دل‌انگیز، آثار تاریخی و فرهنگ غنی خود، چشم هر گردشگری را به خود خیره میکند. پیشنهاد می‌کنیم حتماً از جاذبه‌های دیدنی این استان بازدید کنید و تجربه‌ای ناب از سفر به این خطه داشته باشید. اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله تنها بخشی از زیبایی‌های آذربایجان غربی را بیان میکند، بنابراین بهتر است با سفر به این منطقه، شخصاً از نزدیک با شکوه و جذابیتهای آن آشنا شوید.
