هویت دماوند: واژگان با حرف ه

منطقه هراز | هویت دماوند 

این منطقه با مساحت ۱۵۴۸۱ هکتار از سال ۱۳۸۰ تحت حفاظت قرار گرفت.  منطقه یی است کوهستانی با دره های عمیق و پر آب در استان مازندران که رود هراز آن را به دو نیمه ی شرقی و غربی تقسیم می کند. ارتفاع دامنه آن از ۵۰۰ تا ۳۵۲۰ متر می باشد.

دما و بارندگی متوسط سالیانه ۱۰ درجه سانتی گراد و ۶۰۰ میلی متر است که هوای منطقه را مدیترانه یی معتدل و نیمه مرطوب سرد نموده است. (اطلس مناطق حفاظت شده ی ایران جمهوری اسلامی ایران سازمان حفاظت محیط زیست ناشر دانشگاه تهران چاپ اول سال ۱۳۸۵ ص ۱۱۹). (بخش اعظم منابع آبی منطقه ی هراز از حوزه های آبریز قله ی دماوند تأمین می گردد.)

 هفت کوه | از اساطیر ایران و هند

محمد دارا شکوه در مجمع البحرین پس از ذکر هفت زمین که هندو ها آن ها را پست دیپ نامند. آرد «… و هفت کوه که اهل هند آن ها را سپت کلاچل گویند بر گرد هر زمینی کوهی را محیط می دانند و نام این کوه ها این است سیمرو، سموپت، همکوت، همون مکده، پارجاتر، کیلاس»

هفت کوه مشهور نزد مسلمانان از این قرار است قاف که کوهی است، اساطیری کوه دماوند، کوه سراندیب کوه گلستان در نواحی طوس، کوه ورن در بلاد ،مغرب کوه لزگیان یا جبال قبق (قفقاز) و کوه چین که از حدود چین برآید و به جانب مغرب تا حدود فرفاغه و کیش و بلخ و نمور و غزنین و کابل پیوندد. (رساله ی «شماره هفت و هفت پیکر نظامی» از معین ص ۳۴).

… در کتاب معجم البلدان مسطور است که کوه قاف به گرد عالم برآمده است. بلندی او قریب فلک رسیده و جرمش از زمرد است و کبودی هوا از عکس لون اوست دوم دماوند و بلندیش مقدار صد جریب است. سوم کوه سر اندیب و نقش قدم آدم علیه السلام در آن کوه و از انگشت پا تا پاشنه هفتاد گز شمرده اند. و در عجایب المخلوقات آورده که بر آن نقش قدم هر روز باران میبارد چهارم کوه گلستان که در نواحی طوس واقع است و طول آن بسیار نوشته اند.

پنجم کوه ورن و آن کوهی بلند است از بلاد مغرب، تخمیناً هزار فرسنگ، ششم کوه ،لزگیان که آن را جبل قبق نیز گویند و این کوه کشیده شده است از ساحل بحر خزر نزدیک دربند به جانب جنوب و این کوه وسعت عظیم دارد.

هفتم کوه چین، این کوه از حدود چین برمی آید و به جانب مغرب می کشد تا حدود فرغانه و کیش و سمرقند و متصل می شود به غرجستان و بدخشان و می پیوندد به کوه بلخ و غور و غزنین و به سرزمین کابل و افغانستان درآید و از نواحی پنجاب و کشمیر بگذرد و شاخی از آن تا حدود بسطام و دامغان رسد به کوه قارن پیوندد و متصل شود به جبال مورنگ… و این کوه عظیم ترین کوه ها است بعد از کوه قاف و در بند آن را کوه سوالک خوانند و سوای اینه دو کوه دیگر نوشته اند یکی جبل الثور، دوم جبل القمر. (غیاث از مرآه الخیال).

در شاهنامه فردوسی هفت کوه به صورت اسم محل خاصی به کار رفته است و ظاهراً مکانی در حدود جبال البرز مورد نظر است:

تو اکنون ره خانه ی دیو گیر

 به رنج اندر آور تن و تیغ و تیر…

 گذر کرد باید آبر هفت کوه

 ز دیوان به هر جا گروه ها گروه

… چو رخش اندر آمد بدان هفت کوه

بدان نره دیوان گروها گروه…

فردوسی

هلاکوخان مغول

در زمان حکومت سلطان محمد خوارزمشاه در طول سال های ۶۱۷ تا ۶۱۹ هـ ق دماوند و قلعه ی استو ناوند و نواحی کوهستانی در تصرف او بود در زمان  حمله ی مغول ها، رکن الدین سلطان محمد خوارزمشاه به این قلعه پناهنده شد اما مغول ها به این قلعه حمله بردند و سرانجام قلعه را فتح و سلطان کشته شد. هلاکوخان مغول به پیشروی خود از طریق لار و دماوند ادامه داد و تمامی نواحی را خیلی سریع به تصرف خود درآورد.

دماوند از ییلاقات مورد توجه مغول ها بود در واقع محل ییلاقی پادشاهان مغول در هنگام تابستان محسوب می شد ارغون ایل خانی در سال ۶۹۴ هـ ق پس از مذاکره با سپاه باید و راهی دماوند شد تا تابستان را در آن جا بگذراند. مسلمان شدن غازان خان که رویداد مهمی در تاریخ ایران و اسلام بود در چهارم شعبان سال ۶۹۴ در مراتع کوهستانی دره ی لار اتفاق افتاد.

غازان خان از غسل به قصری که در گذشته پدرش در آنجا ساخته بود وارد شد و توسط شیخ صدرالدین حموی، چندین بار کلمه توحید بر زبان راند امرای غازان خان هم به تبعیت از او به دین اسلام گرویدند. (تاریخ دماوند و آثار تاریخی آن، نوشته ی: مسعود نصرتی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دماوند، ۱۳۸۱ :ناشر انتشارات فیض کاشانی ص 97.)

هنریش بروگش و هویت دماوند

روز چهارم تیر ماه سال ۱۲۳۹ خورشیدی برابر با ۲۶ ژوئن سال ۱۸۶۰ میلادی دکتر هنریش «بروگش» استاد دانشگاه برلین شرق شناس و معاون موزه ی مصر همراه با «بارون مینوتولی» سفیر دولت پروس طی یک برنامه ی ۴ روزه از طریق دره ی لار به قله ی دماوند صعود نمود و چنین نوشت:

«روز ۲۶ ژوئیه از دره ی لار در مسیری شیب دار و سربالا جلو می رفتیم. در گوشه و کنار این دره و دیوارهای کهنه ی دهکده یا شهری وجود داشته که احتمالاً بر اثر آتش فشانی دماوند از بین رفته است، زیرا گدازه های آتش فشان روی این دیوارها و آثار قدیمی را پوشانده»

گفته ی فردی مطلع چون دکتر بروگش انگیزه ی مناسبی است برای پژوهش درباره ی مشاهدات وی، موضوع آن چنان مهم است که ارزش تحقیق را دو چندان می نماید.

هیأت اکتشافی سوئد: در سال ۱۸۸۵ میلادی برابر با ۱۲۶۴ خورشیدی یک هیأت اکتشافی سوئدی به قله ی دماوند صعود نمود که نام اعضای آن در دست نیست.

ییلاق پادشاهان ساسانی

 در یکی از رشته های کوه دماوند، آثاری از یک ساختمان قدیمی یافتم که در اطراف آن قبرهای وجود داشت و نشان می داد که محل ییلاقی بعضی از پادشاهان ساسانی بوده. (سفرنامه ابودلف در ایران سال 341 هجری یا تعلیقات و تحقیقات ولادی میر مینورسکی، استاد دانشگاه لندن، ترجمه ی ابوالفضل طباطبایی کتاب فروشی زوار، چاپ دوم، سال 1345، ص 78.)