پیام رینهولد مسنر به کوهنوردان ایرانی | از فتح اورست تا ناکامی در دماوند

پیام رینهولد مسنر به کوهنوردان ایرانی

رینهُولد مِسنِر نخستین فاتح قله اورست بدون استفاده از کپسول اکسیژن و نخستین پیروز ۱۴ قله ی هشت هزار متری جهان، که به سبب توفان شدید در صعود به قله ی دماوند ناکام ماند. برای کوه نوردان ایران پیامی فرستاد، که متن آن از نخستین شماره فصلنامه ی کوه، زمستان سال ۱۳۷۴ صفحه ی ۱۰ منتقل می شود.

مسنر کوه نورد برجسته و واقع بین دنیا به بهترین نحو خود را با شرایط سخت کوه های بلند مطابقت می داد و از جان خویش محافظت می کرد و بدین ترتیب به جوانان کوه نورد و جسور درس می داد، حفظ جان قطعاً مهم تر است حتا از صعودهای بسیار بزرگ و موفق که به مرگ بی انجامد.

در چادر یک ساعتی منتظر روشنایی شدیم. بیهوده بود. توفان شدیدتر شد. باید برمی گشتیم جای پای مان در برف پاک شده بود. گاز گوگردی که از کوه برمی خاست مجبورمان

می کرد مسیر برگشت در حوزه ی قله را تغییر دهیم در قله از مسیر چیزی دیده نمی شد کمی پایین تر وضع مان بدتر شد.

آتش فشان پیر ما را به پایین رفتن و ورود به مه برف و توفان مجبور می کرد. در نقطه ای دور در این کوه پرقدرت در برف و مه به دنبال چادر کوچک مان می گشتیم برف انبوهی در شیب دیده می شد و در نقطه ای در پایین در مه قهوه ای رنگ گم می شد. چیزی این چشم انداز برفی یکنواخت را قطع نمی کرد. عاقبت دو دیوار صخره ای عظیم از میان مه در مقابل مان ظاهر شد. میان این دو دیوار جوی یخی به سمت پایین قرار داشت. به دنبال جوی یخ راه افتادیم.

مسیری بود بی نهایت نه طنابی داشتیم و نه میخ فلزی کوه نوردی برای صعود دماوند احتیاجی به این ها نبود. هر چه پایین تر می رفتیم شیب جویبار و مسیر ما تندتر می شد ترس من از این که با شکست شیب روبه رو شویم بیهوده بود. پس از ۶۰۰ متر، تنگه به یخچالی که از وجود آن کسی اطلاعی نداشت منتهی شد. در انتهای جوی یخی با توفان وحشتناکی روبه رو شدیم بدون وقفه رعد و برق از دو طرف دیوارهای صخره

می غرید سروصدای گوش خراشی کوه را در بر گرفته بود. دانه های تگرگ در جوی یخ به پایین سرازیر بود. تا جایی که چشم می دید بخار غلیظی به رنگ زرد گوگرد از

گردنه ی یخی بلند بود. کنار دیوار صخره ای ایستادیم سکوت بود. ضربان قلب ما به شدت می زد و به این صحنه ی باشکوه خیره شده بودیم زمان می گذشت. تا نیمه های شب ایستادیم و یخچال و ریزش سنگ و خاک آن را تماشا می کردیم کم کم غوغای طبیعت پایان یافت در تاریکی شب باران نرمی شروع به باریدن کرد با اولین قدم بر روی تکه ای سبز از خستگی و گرسنگی در خود فرو رفتیم.

گزارش برخی دیگر از اسطوره های کوهنوردی خارجی از صعود به دماوند

دماوند در آن زمان مقصد اغلب کوه نوردان بود. بعد از جنگ جهانی دوم اولین نفر آرنولد هایم (۱۹۵۲) سویسی بود که از صعود خویش به سه کوه آتش فشان بلند در ایران گزارش می دهد. اوایل سپتامبر ۱۹۵۰ به قله ی دماوند دست یافت از برفی که در اثر تابش خورشید به هرم هایی با نوک تیز تبدیل شده بود و دریاچه ی یخ زده ی دهانه ی آتش فشان نام  می برد .که با در نظر گرفتن فصل سال، غیر طبیعی بود از این تاریخ و بعد از آن رفتن کوه نوردی به دماوند فراموش شد اما سفرنامه ها مناسبات محلی و صعودهای موفقیت آمیز به کوه مرتباً در نشریات منتشر می شد.

به طور مثال هرویک لایپولد (۱۹۶۸) در گزارش خود «دماوند ۵۶۱۰ متری – ۲۱ و ۲۲ اوت ۱۹۶۶» اطلاعاتی درباره سفرش، ده رینه و عملیات ساختمانی در مسیر جنوبی ارایه می دهد به توصیه ی او سفر را باید از جاده اصلی تا ده آب اسک شروع کرد و با در نظر گرفتن حادثه به سمت چپ پیچید و مسیر کوتاه و پرشیب را انتخاب کرد.

آن جا باید جاده ی پلور به آب گرم را طی کرد و دوباره به سمت چپ پیچید. بعد از ۲ کیلومتر به رینه معروف ترین ده برای صعود به دماوند می رسیم در آن زمان قرارگاه فدراسیون کوه نوردی ایران در دست ساخت بود سپس مسیر کوه را توصیف  می کند و می نویسد که در پای دو برآمدگی کوه پناهگاه موقتی با گنجانیش سی نفر در دست ساختن است. بدین ترتیب در سال ۱۹۶۶ دو پناه گاه کوه نوردی در دست ساخت بود.

در تابستان همان سال نیز دفتر یادبود دیدار کنندگان برای امضا و نوشتن چند سطری برای  اولین بار در آن جا قرار گرفت.  در ماه ژوئن ۲۰۰۰ در اقامت کوتاهی در رینه فرصتی دست داد تا دفتر یادبود دیدار کنندگان را ورق بزنیم و اطلاعاتی از نام هدف مسیر طی شده و نظرات مطرح شده در دفتر را یادداشت کنیم. این دفتر حاکی از ارزش این نقطه حرکت به کوه است تشکر و سپاس از مسئولان آن به خوبی در آن دیده می شود.

۱1-۱0 اوت ۱۹۶۶: اولین یادداشت در دفتر یادبود از هلموت لینز بیشلر کوه نورد بسیار معروف بین المللی از شهرک کاپفنبرگ در جنوب شرقی اتریش بود او در سال های ۶۶-۱۹۶۴، ۱۹۷۵ و ۱۹۷۸ به انگیزه ی تحقیق و جمع آوری اطلاعات به ایران سفر کرد در سال ۱۹۶۶ با گروه پنج نفری به کوه صعود کردند که فقط دو نفر از آنان موفق شدند خود را به قله ی کوه برسانند.

در یادداشتی به تاریخ اول ژوئیه ۱۹۶۷ دوباره به نام اشتاین آئر برخوردیم. این بار لودویگ پدر را همسرش گرتراد و پسرش والتر همراهی می کردند این سومین باری است که لودویگ اشتاین آثر به قله ی کوه میرود قبل از جنگ جهانی دوم در سال۱۹۳۶ دو بار به کوه صعود کرده بود.

8-7 سپتامبر۱۹۶۹: پاتریس گیار از لیون صعودش را به دماوند در دفتر یادبود می نویسد نقطه ی حرکت ،وی مسیر جنوبی بود. یادداشت بعدی به تاریخ ۲۸ ژوئن تا ۱ ژوئیه از دو نفر به نام های ب. و ه. بیلر از سازمان کوه نوردی الپ شعبه نورنبرگ است. این دو با حمل وسایلشان با یابو از رینه به میان ده رفته و از آن جا پناه گاه تخت فریدون رسیده اند. روز سوم به قله می رسند و از مسیر جنوبی تا پناه گاه کوه نوردان پایین می آیند و روز بعد به رینه می رسند.

۱۶ اوت ۱۹۷۰: یادداشتی بدون اطلاعات از خانم و آقای گرته و اریش وانیس از اتریش کلوپ آلپ به همراهی دکتر کلاس کوبرینا اریش انیس به کوه نوردی حرفه ای در نواحی یخ زده معروف شد. یکی از کتاب های کمیاب درباره کوه نوردی بر یخ با طناب نوشته ی اوست او در کتاب «بر دیوار یخ» هشتاد دیوار یخی را در آلپ معرفی کرده است. در ۲۱ نوامبر اواخر سال ۱۹۷۰ هانس لایتنر از وین همراه ر. و پ. هومبلوت در یادداشتی به تحقیقات در دامنه قله و راه پیمایی به دور دهانه ی آتش فشانی اشاره کرده است.

یادداشت ۱۵ آوریل ۱۹۷۱ از معروف ترین کوه نوردان دنیا در زمان حال، راینهولد مسنر از تیرول جنوبی است. مسنر تا به حال چندین بار بدون اکسیژن با پیروزی بر قله های هشت هزار متری دست یافته است. مسنر نویسنده سیاست مدار و مالک قصری است و اغلب اوقات درباره سفرهای کوه نوردی خویش سخنرانی نیز می کند.

اوشی و گروالد، زن و شوهری از سازمان آلپ در گراتس در تاریخ ۷۹ مه ۱۹۷۲ با بدی هوا روبرو میشوند و به خاطر توفان شدید نمی توانند از نقطه ی حرکت در جنوب پناه گاه در ارتفاع ۴۱۵۰ متری به قله دست یابند.

اولین گروه شانزده نفری مدرسه کوه نوردی و اسکی از سازمان آلپ در آلمان نیز در صعود به دماوند با مشکل بدی هوا روبرو می شوند. آن ها از ۲۳ – ۱۳ آوریل ۱۹۷۳ در راه بودند. از شانزده نفر تنها شش زن و شوهر و از آن ها چهار نفر می توانند خود را به قله ی کوه برسانند.

۳۰ سپتامبر۱۹۷۳: لئو شلومر راهنمای کوه و مربی اسکی از شلادمینگ در اتریش و کوه نوردی به همراه دکتر داتینگر از گراتس و حسین طالبی از تهران بر قله دست یافتند.

از ۱۵-۱۳ آوریل ۱۹۷۶ یادداشتی است از اینسیورک اتریش با تیتر «کوه نوردی در سراسر دنیا – سفر به دماوند ۱۹۷۶» گروه بزرگی تحت سرپرستی ولفگانگ نایرز،  نایرز راهنمای کوه و مربی ،اسکی نویسنده و هدایت کننده بالن گازی است که با پیروزی بر کوه هشت هزار متری هیمالیا به شهرت رسید و در سال ۱۹۷۸ بر قله ی اورست ایستاد و در سال ۱۹۹۹ مسابقه ی بین المللی بالن گازی را در اتریش سازمان داد. آیا او را زمانی بر بالای دماوند خواهیم دید؟

این یادداشت ها را می توان ادامه داد اما توجه ما محدود به یادداشت هایی بود که قادر به خواندن آن ها – در درجه اول به زبان آلمانی – بودیم. در ژانویه ۱۹۷۸ اولین تظاهرات علیه رژیم شاه در ایران آغاز شد در ۱۶ ژانویه شاه بیمار ایران را ترک کرد در اول فوریه امام خمینی (ره) از تبعید به تهران بازگشت پس از برقراری رفراندوم در مارس در اول آوریل ۱۹۷۹ «جمهوری اسلامی» در ایران شکل گرفت

در این زمان کوه نوردان خارجی فرصتی نداشتند که به دماوند صعود و به آن فکر کنند و در دفتر یادبود در رینه نام خویش را رقم بزنند تا به امروز یادداشت های دفتر یادبود به فارسی است اما به تدریج بر تعداد توریست خارجی در ایران افزوده می شود.

از سال ۱۹۶۰ میلادی خانواده فرامرز پور یا دقیقتر بگوییم ارشد خانواده، فرامرز فرامرز پور و چهار پسرش در رونق جهانگردی خارجی در رینه خدمات ارزندهای انجام داده اند پسر ارشد خانواده متأسفانه چند سال پیش در اثر سقوط بهمن در دماوند در گذشت.

سه پسر دیگر رضا، احمد و حسن کوشش های پدر را ادامه می دهند به گفته ی رضا راهنمای ما پدر این خانواده پنجاه سال وقت خود را صرف دماوند کرده است و در تمام مدت با جدیت تمام به امور و خواسته ای کوه نوردان پرداخته است. در دفتر یادبود که از سال ۱۹۶۶ در اختیار کوه نوردان قرار گرفته است میتوان به یادداشت های زیادی برخورد کرد که تشکر خود را از زحمات او ابراز داشته اند.

قرارگاه فدراسیون کوه نوردی ایران در شهرستان رینه را امروز رضا اداره می کند. حسن پسر جوان تر مسئولیت حمل و نقل افراد و وسایل کوه نوردی را برعهده دارد. احمد مسن ترین پسر این خانواده، راهنمای کوه است و تورهای دماوند را اداره می کند و در کنار آن صاحب یک پانسیون کوچک است. پدر اولین دفتر یادبود را به او داده که از آن با علاقه محافظت می کند و با افتخار آن را به ما نشان داد و توانستیم تکامل و جریان جهان گردی در کوه را دنبال کنیم.

از اوایل سال های ۱۹۷۰ موج جدیدی به چشم می خورد، گروه هایی که بیشتر با انگیزه ی مالی به دماوند کشیده می شوند. در آغاز به جهت سفرهای تحقیقاتی به دماوند می آمدند سفرهایی چون «سفر تحقیقاتی زنان ژاپنی غرب آسیا، ۱۹۶۸» که ۲۹ – ۲۵ مه ۱۹۶۸ در دماوند بودند یا سازمان های مختلف آلپ آلمانی و اتریشی یا در سال های بعد سفرهای کوهستانی خارجی چون خانه ی ورزش شوستر از مونیخ که یادداشتی از آن ها در دفتر یادبود به چشم  می خورد. برعکس کمتر به یادداشت هایی چون یادداشت های ایزابل و والتر شوایتسر بر می خوریم که به مناسبت ازدواجشان در ۲۴ ژوئیه ۱۹۷۰ به رینه آمده بودند.

عدم رعایت مقررات زیاد دیده می شود

بدون پناه گاه یا قطع برنامه در اثر بدی هوا. تعداد زیاد افرادی که با هدف سفر به افغانستان، پاکستان و هند به اینجا آمده اند جالب توجه است. هرم آتش فشانی برای هر کوه نوردی افسونگر و هیجان انگیز است ما نیز در پاییز ۱۹۷۰ پس از بازگشت از افغانستان نتوانستیم از دیدن آن خودداری کنیم. امروزه صعود به دماوند تا زمانی که مسئله ای در رابطه با ارتفاعات بالا و بدی هوا پیش نیاید امری عادی و معمولی است اغلب گذشته نقطه ی حرکت مسیر جنوبی از رینه است اگرچه در فهرست ایرانی شانزده نوزده و یا حتی بیست و دو نقطه مختلف قید شده است ولی رینه چون سابق مرکز جهان گردی دماوند است.

انگیزه ی رفتن به کوه که امروزه بیشتر در ارتباطات جمعی هم چون نشریات، سی دی ها کتب یا سایت های اینترنتی به آن ها اشاره می شود و توجه عموم را به خود جلب کرده است عبارتند از اسکی و کوهنوردی در دماوند به اسکی در دماوند جایی اشاره نشده است در دفتر یادبود رینه زمان اسکی برای ماه های مارس تا ژوئن یعنی در فصل بهار ذکر شده است اولین یادداشت درباره ی اسکی متعلق به سال ۱۹۶۹ است گروه کوه نوردان روتمان و لیسن سازمان آلپ اتریش با هانس گاسنر، فریتس ایگلر والتر اوبر بیشلر، اوتمار، هارلاندر و سپپر بین ۱۳ ۶ مه ۱۹۶۹ با موفقیت برنامه ی خود را پشت سر گذاشتند.

در سال ۱۹۷۵ سه گروه اسکی در دفتر یادبود یادداشتی نوشته اند تاریخ یادداشت ۱۰ ماه مه ۱۹۷۵ است: اسکی اورینت۱۹۷۵، گروهی از گراتس تحت سرپرستی هورست شیندل باخر از سازمان آلپ اتریش با هفت نفر دیگر که در سازمان آلپ صاحب نامند. یادداشت بعدی به تاریخ 14-12ماه مه ۱۹۷۵ است: گروه تیرول جنوبی ۱۹۷۵ با پنج نفر از سازمان آلپ تیرول جنوبی در بونتسن. و در پایان یادداشت ۱۶ ژوئن ۱۹۷۵ در سفر «اسکی تابستانی» از لوئیزه و گونتر افربائر از سازمان آلپ اتریش است. این زن و شوهر در سال های اخیر به «نویسندگان کوه» مشهور شده اند.

اعضای سازمان آلپ آلمان در تاریخ ۱۰-۸ ماه مارس ۱۹۷۶ از بدی هوا شکایت داشتند. در یادداشت ۲۰-۱۸ ماه مه ۱۹۷۶ گروهی از اتریش آلمان و سوییس از سفر اسکی نوشته اند. پس از مدت ها که یادداشتی به چشم نمی خورد آخرین یادداشت از سازمان آلپ اتریش به تاریخ ۲۴ آوریل ۱۹۷۷ است یادداشت کننده هرمان گراتسر از گراتس است.

پس از گذشت سال ها و تغییرات اساسی جهان گردی اسکی نیز در دماوند جان گرفته است. برای مثال در آوریل ۱۹۹۹ دوشان گولوییچ و ما تجاس روتر از ماربورگ اسلاوی در دو صفحه و نیم مطالبی یادداشت کرده اند. جزئیات در سایت اینترنتی به تاریخ یک ماه مارس ۲۰۰۰ آمده است ۴ در ماه مه ۱۹۹۹ یک گروه تیرولی هوبن رایش ۱۹۹۹، ۲۰۰۱ یادداشتی نوشته اند و نه تنها به مسیر وضع برف و حرکت به سوی پائین اشاره کرده اند.

بلکه تغییرات اجتماعی در ایران را در عرض بیست سال گذشته نیز توصیف و تشریح  کرده اند.

اسکی ورزشی است لذت آور که امروز دوباره در ایران به صورت ورزشی انحصاری و لوکس درآمده است. در ماه مه ۲۰۰۱ جوانان اسکی باز شجاع و پر قدرت ایرانی دیده شدند که چگونه دامنه ی پیست اسکی را به سرعت پشت سر می گذارند. بنابراین اسکی در دماوند دیگر ورزش خاص اروپاییان نیست بلکه هر روزه طرفداران بیشتری در ایران پیدا می کند.

یادداشت های دفتر یادبود فقط شامل نام و تاریخ افراد نیست بلکه اتفاقات مثبت و منفی پیشامدهای شخصی، تشکر و انتقاد از افراد را نیز در بر دارد با این دفتر فدراسیون کوه نوردی ایران موفق شده است اسنادی تاریخی از تکامل جهانگردی و کوهنوردی در دماوند از دیدگاه ملل مختلف را جمع آوری کند.

(از کتاب اولین پژوهش جامع علمی و فرهنگی درباره ی دماوند، بلندترین کوه ایران نگارش کارل گراتسل – روبرت کوستکا، ترجمه ی ایرج هاشمی زاده، چاپ اول، سال ۱۳۸۴، ص186 تا 189)