دماوند در آیینه‌ کتابها | معرفی منابع علمی، تاریخی و ادبی

کارل گراتسل – دکتر در دماوند در آیینه‌ کتابها

مؤلف کتاب دماوند بلندترین کوه ایران. سال ۲۰۰۱ میلادی زمانی که کتاب دماوند بلندترین کوه ایران راهی بازار شد ناشر و نویسندگان کتاب در گراتس جشن باشکوهی برای معرفی کتاب بر پا کردند. سالن پر بود. نیمی از جمعیت ایرانی بود. تنها کافی بود دور ماندگان از وطن نام کتاب را بهانه کنند تا شبی را به یاد وطن دور هم جمع شوند. از دیدن کتابی درباره «دماوند»شان در پوست نمی گنجیدند.

چهره بسیاری از نویسندگان کتاب برایم آشنا بود. مهندس والتر کوشل، معمار و مدیر کل اداره ی مسکن از هم دوره های دانشگاهی من بود؛ پروفسور کوستکا، زمانی که دانشجو بودم، دانشیار دانشکده ی گراتس بود دکتر گراتسل را بعدها در سال های ۸۰ میلادی دو سه بار در «نشرآکادمی» ملاقات کردم. وی مسئول بخش شرق شناسی بود.

شب زیبایی بود. در قلب اروپا و هزاران کیلومتر دور از «دماوند» آن هم با شناخت و بضاعت حقیری که دامن گیر همه ماست که دماوند قله ی کوهی است کنار تهران و چهار فصل پوشیده از برف. همین و بس!! و بعد کتاب را که ورق میزنی تازه میفهمی «دماوند»ی که تو میشناختی با «دماوند»ی که این جماعت فرنگی می خواهند به تو معرفی کنند دو کوه متفاوت است!!

دکتر گراتسل انگیزه ی انتشار کتاب «دماوند» را چنین بیان می کند: «در پاییز ۱۹۹۸ گروه ما، کوه نوردان گراتس که پیش از این دو بار در سال های ۱۹۷۰ و ۱۹۷۵ به افغانستان سفر کرده بودیم، تصمیم گرفتیم به بلندترین کوه ایران صعود کنیم و تحقیقات و اطلاعات به دست آمده را در کتابی منتشر نماییم. طرح این سفر از من بود.

تدارکات سفر بر عهده پتر کلوگ قرار گرفت که با مهندس عباس خلیلی از دوران دانشجویی در گراتس دوست و آشنا بود عباس خلیلی می توانست ما را در ایران یاری دهد، که یاری داد و رابط ما با سازمان کوه نوردی ایران شد و این سازمان در اولین سفر تحقیقاتی ما (قسمت شمالی دماوند) دو راهنمای کوه در اختیارمان گذاشت پروفسور رابرت کوستکا و مهندس والتر کوشل که حدود سی سال پیش در راه بازگشت از افغانستان سری نیز به قله دماوند زده بودند (!!)

مسئولیت تهیه ی نقشه ی دماوند و مقدمات سفر را به عهده گرفتند در بهار ۱۹۹۹ تیم ما برای اولین بار به سوی دماوند به راه پس از بازگشت به اتریش با اطلاعات و تجربیات به دست آمده تصمیم گرفتیم برای تکمیل اطلاعات و پیاده کردن نقشه ی دماوند با کمک ماهواره ها بار دیگر راهی ایران شویم این سفر در سال ۲۰۰۰ میلادی روی داد و نتیجه ی آن کتابی است که پیش رو دارید.»

 و بدین شکل و به همین سادگی! گروهی بیگانه با سرزمین و مردم ما به بده بستانی   زاییده ی جامعه مدرن دست میزنند به سیر و ی می زنند: به سیر و سیاحت می روند، بسیار چیزها از آداب و رسوم سرزمین بیگانه یاد می گیرند و در مقابل آموخته های علمی خویش و آن چه را که سیاحت کرده اند و دیده اند در طبق گذارند و در اختیار افکار عمومی قرار اخلاص می دهند!

تابستان گذشته در ژوئیه ۲۰۰۳، فرهاد ورهرام نظر مرا از ترجمه کتاب و انتشار آن در تهران جویا شد. پاسخ من بالطبع مثبت .بود قرار شد او امکانات چاپ کتاب را در ایران و من شرایط دسترسی به تصاویر اصلی کتاب و نقشه در یک کلام کپی رایت آن را بررسی کنیم.

در جلسه ای با حضور ناشر و نویسندگان کتاب، خواست خود را مطرح کردم و با استقبال گرم آنان روبرو شدم. مسایل مالی و حقوقی را حل و فصل کردیم و راه برای شروع ترجمه باز شد. دو روز بعد با خیال راحت با همسرم برای استراحت تابستانی عازم جزیره ی کرت شدم. شبی در رستورانی در کرت شام می خوردیم که تلفن زنگ زد ورهرام بود. خبر داد که امکانات چاپ کتاب در تهران فراهم شده، لطفاًترجمه ی کتاب را شروع کن! در این باره که ترجمه را چه کسی بر عهده بگیرد قبلاً صحبتی نکرده بودیم، بالطبع قبول کردم!

ترجمه چهار ماه طول کشید. از همان آغاز با مشکل روبرو شدم. در فصل «حیات گیاهی در دامنه دماوند» با انبوهی از نام های لاتین مواجه شدم. مشکلم را دکتر مهندس ماندانا گروبر حل کرد. وی در اسرع وقت کتاب «فرهنگ نام های گیاهان ایرانی، لاتین، انگلیسی، فارسی، تالیف و گردآوری ولی الله مظفریان» را در تهران سفارش داد و در دسترس من قرار داد. بدون این فرهنگ نامه ترجمه ی این فصل برای من ناآشنا به زبان به زبان لاتین و دنیای گیاهان غیر ممکن بود.

فصل «ساخت زمین در دماوند» مشکل بعدی بود. با همان نگاه اول به متن و اصطلاحات فنی و زمین شناسی و آشنا نبودن با معادل فارسی آنها به عدم توانایی خویش در ترجمه ی آن پی بردم با کمک دو تن از دوستان از دو مهندس ایرانی و معدن شناس مقیم آلمان تقاضای کمک کردم. هر دو پس از دیدن متن از  ترجمه ی آن عذر خواستند. قرار بر این شد که در تهران یک نفر زمین شناس آشنا به زبان آلمانی ترجمه ی آن را بر عهده گیرد.

ترجمه و انتشار کتاب «دماوند» در ایران ضروری بود دماوند شناسنامه ی ماست و شاید هم بهانه ای بود برای پژوهشگران و محققان ما، به ویژه علوم طبیعی که سرزمین ناشناخته ما را جستجو و پژوهش کنند تا در آینده اگر صحبت قشقایی ها یا بختیاری ها شد فقط به این بسنده نکنیم که ایلی هستند که تابستان و زمستان کوچ می کنند. همین و بس!!

در ترجمه ی بخش «دماوند از نگاه مذهبی و تاریخی» از دانش و شناخت استادم دکتر وسیع محمد عاصمی نسبت به شاهنامه یاری گرفتم و از تشویق و کمک های بی دریغ فرهاد ورهرام سود جستم. با سپاس از عزیزانم دکتر محمد عاصمی، دکتر مهندس ماندانا گروبر و فرهاد و راهرام و امید آنکه ترجمه ارایه شده مورد قبول «اهل بخیه» قرار گیرد. انشاءالله. ایرج هاشمی زاده

کتاب آثار البلاد و اخبار العباد

نوشته ی زکریاء بن محمد بن محمود القزوینی (زندگی ۶۰۰ – ۶۸۲ هجری قمری) (اصل) آن در کتاب خانه ی موزه ی بریتانیا نگهداری می شود). دارای گزارش صعود به قله ی دماوند

کتاب دماوند

 نصراله کسراییان، تابستان ۱۳۷۱، ۱۳۲ صفحه، ۸۵۰۰ نسخه، عکس نامه مجموعه ای شامل ۱۲۹ عکس از دماوند.

کتاب دماوند: به مناسب صعود سراسری به قله ی دماوند، پانزده خرداد ۱۳۶۱

ناشر: انتشارات فدراسیون کوه نوردی.

چاپ اول: سال ۱۳۶۱

قیمت ۸۰ ریال.

اندازه: وزیری

تعداد صفحه: ۵۹ صفحه، مصور.

جلد: شومیز.

فهرست مطالب: پیام امام خمینی به مناسبت ۱۵ خرداد. هیأت های شرکت کننده در برنامه و نام و اعضای آن ها، مشخصات قله ی دماوند، رودخانه هایی که از دماوند سرچشمه می گیرند آب گرم، آب اسک، آب استرابات یا استرابا کو آب، علی آب، آهن دار، نباتات طبی و علمی و خودروی منطقه ی لاریجان، صعود به قله ی دماوند پلور رینه راه های صعود به قله ی دماوند دود کوه یخچال های دماوند و اولین صعود از دره ی یخار.

 درباره ی این نخستین صعود از دره ی یخار، باید به آگاهی برساند که این برنامه واقعیت نداشته و فدراسیون کوه نوردی نیز بدون بررسی و تحقیق بر آن صحه گذاشته است اصل آن برگرفته از کتاب مسالک المحسنین اثر خامه ی عبدالرحیم شیخ ابوطالب نجار تبریزی معروف به طالبوف است که در ماه ربیع الاول سال ۱۳۲۳ هجری قمری در قاهره (کشور مصر) به طبع رسیده است.

طالبوف در این داستان خیالی درباره ی صعود به قله ی دماوند از دره ی یخار، آن چنان ماهرانه سخن گفته است که گویی خود کوه نوردی ماهر است و شاید هم با گروهی از کوه نوردان بیگانه که احتمالاً با دره ی یخار آشنا بوده اند. دیدار داشته که تجربیات آنان را به رشته تحریر درآورده است، به هر جهت موضوع کاملاً غیر واقعی است زیرا که طالبوف در پایان داستان شرح می دهد، همه ی حاضرین چنان صلوات کشیدند که از این صدای شعف انگیز از خواب بیدار شدم دیدم آن قدر خوابیده ام که اندامم أماس کرده، متفکر نشستم دیدم از خواب چیزی بهتر نیست و باز خوابیدم، تا کی بیدار شوم؟

کتاب دماوند: خاستگاه اساطیر ایران زمین

مؤلف: مسعود نصرتی، ناشر: فیض کاشانی. چاپ اول: سال ۱۳۸۱. قیمت: ۱۱۰۰ تومان. تیراژ: ۳۱۰۰ نسخه. اندازه: وزیری. تعداد صفحات: ۱۸۴ صفحه متن و ۲۴ صفحه تصویر. جلد شومیز.

 بخشی از مقدمه کتاب: «هنگام بررسی تاریخ دماوند بزرگی و عظمت کوه دماوند توجه نگارنده را به خود معطوف نمود، به طوری که مقالاتی درباره ی این کوه نوشته و به چاپ رسید. پس از آن متوجه این نکته شد که جای کتابی درباره ی این کوه با این عظمت و بزرگی و نقشی را که در تاریخ اساطیری داشته خالی است، بدین ترتیب به نگارش این مجموعه پرداخته شد.»

 فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات در چهار بخش

فصل دوم: دماوند کوه اساطیری، در سه بخش فصل سوم. کوه دماوند در تاریخ و هنر، در چهار بخش.

فصل چهارم: کوه دماوند در جغرافیا و تاریخ، در چهار بخش.

کتابنامه ی دماوند، منابع خارجی، فهرست اعلام، تصاویر.

کتاب دماوند: خواندن متون فارسی-سطح مقدماتی

مؤلف: لیلا سید قاسم.

ناشر: کانون زبان ایران.

چاپ اول: سال ۱۳۸۳.

قیمت: درج نشده یا محو شده است.

تیراژ: ۵۰۰۰ جلد.

اندازه: رقعی (20*13 سانتی متر)

تعداد صفحه: ۴۸ صفحه، مصور، رنگی.

جلد: شومیز

در پیشگفتار کتاب بیان شده است: «این مجموعه زیر نظر مهدی ضرغامیان، مدرس و مؤلف کتاب های آموزشی زبان فارسی تهیه و تنظیم شده است و هم او تمرین های این کتاب را تنظیم کرده است. استفاده از کتاب های این مجموعه در درس خواندن متون ساده فارسی توصیه می شود. گروه زبان فارسی»

فهرست مطالب: پیشگفتار. به سوی دماوند. دامنه ی دماوند قله دماوند فرهنگ تصویری

تمرین های تکمیلی.

 کتاب دماوند بلندترین کوه ایران

اولین پژوهش علمی و فرهنگی درباره ی دماوند

مؤلف: کارل گراتسل روبرت کوستکا

ترجمه: ایرج هاشمی زاده

ناشر: نشر هادیان.

چاپ اول: بهار سال ۱۳۸۴.

قیمت: ۲۵۰۰۰۰ ریال

تیراژ: ۳۰۰۰ نسخه.

اندازه: رحلی، کاغذ ممتاز، مصور، رنگی.

تعداد صفحه: ۱۹۴ صفحه.

بخشی از یادداشت مترجم: «در سال ۲۰۰۱ میلادی زمانی که کتاب دماوند، بلندترین کوه ایران راهی بازار شد، ناشر و نویسندگان کتاب در گراتس جشن باشکوهی برای معرفی کتاب بر پا کردند سالن پر بود نیمی از جمعیت ایرانی بود تنها کافی بود دور ماندگان از وطن نام کتاب را بهانه کنند تا شبی را به یاد وطن دور هم جمع شوند از دیدن کتابی درباره «دماوند»شان در پوست نمی گنجیدند.

چهره ی بسیاری از نویسندگان کتاب برایم آشنا بود. مهندس والتر کوشل، معمار و مدیر کل اداره مسکن از هم دوره های دانشگاهی من بود؛ پروفسور کوستکا، زمانی که دانشجو بودم دانشیار دانشکده ی گراتس بود. دکتر گراتسل را بعدها در سال های ۸۰ میلادی دو سه بار در «نشر آکادمی» ملاقات کردم. وی مسئول بخش شرق شناسی بود.

شب زیبایی بود. در قلب اروپا و هزاران کیلومتر دور از «دماوند» آن هم با شناخت و بضاعت حقیری که دامنگیر همه ماست که دماوند قله کوهی است کنار تهران و چهار فصل پوشیده از برف. همین و بس!! و بعد کتاب را که ورق می زنی تازه میفهمی «دماوند»ی که تو می شناختی با«دماوند»ی که این جماعت فرهنگی می خواهند به تو معرفی کنند دو کوه متفاوت است!!

کتابی است بسیار ارزنده و مرجع پیرامون قله ی دماوند شامل نام های دماوند درباره ی زمین شناسی البرز، دماوند آتش فشان، تغییرات سطح دریا و زلزله، مناسبات آب و هوا در حوزه ی دماوند البرز، حیات گیاهی، هیأت اکتشافی گراتس (سال۲۰۰۰) نقشه و نقشه برداری.

توضیحاتی درباره ی نقشه ی ضمیمه ی کتاب، تاریخ کشف دماوند، شناخت و سفر اروپائیان، به ایران از آغاز قرن پانزده تا پایان قرن نوزده میلادی، دماوند از نگاه تاریخی و مذهبی بناها و مناطق مسکونی در دامنه ی دماوند قلعه و غار آثار باقیمانده از گذشته در اطراف در هراز خطرات کوه و پناه گاه های کوه نوردان در دماوند، دُور دماوند، توریست در کوه و یادداشت های روزانه در رینه.  در صفحه ی ۱۰۹ کتاب اشاره شده است، تئودور کوچی، به یقین اولین اروپایی بود که دماوند را تا قله ی آن پشت سر گذاشت. (اوت ۱۸۴۳).

اگر چه کوچی به یقین اطلاعات گران قدری درباره دماوند به آگاهی رسانده است، ولی به یقین اولین صعود کننده به این قله نیست، زیرا که H. GERBER اتریشی (هم وطن کوچی) نخستین کسی است که در اواخر قرن هجدهم میلادی، قبل از سال ۱۷۹۸ میلادی به قله ی دماوند صعود کرد. (سفرنامه ی ملگونف، به سواحل دریای خزر، تصحیح تکمیل و ترجمه ی: مسعود گلزاری، چاپ اول، اردیبهشت ۱۳۶۴، انتشارات کتاب دادجو،

صفحه ی ۱۳ و ۱۴) و باز در همین کتاب، ملگونف در صفحه ۱۴ نوشته است، مستر تامسون انگلیسی در ماه سپتامبر به قله ی دماوند صعود کرد شب را بر فراز قله به سر برد و ارتفاع آن را ۶۳۰۰ متر مساحی نمود، سال همین صعود را، لرد کرزن، در کتاب ایرانی و قضیه ی ایران، صفحه ی ۴۵۵ سال ۱۸۳۶ میلادی ذکر کرده است که هفت سال از صعود دکتر کوچی به قله ی دماوند جلوتر می باشد.

کتاب دماوند تا … هیمالیا

گزارشی از سری برنامه های تجربی و تحقیقاتی فدراسیون کوه نوردی ایران. نشریه شماره ۲ فدراسیون کوه نوردی ایران.

مؤلف: علی اصغر امین نیا.

ناشر: فدراسیون کوه نوردی ایران با همکاری سازمان جغرافیایی کشور.

چاپ اول: خرداد سال ۱۳۵۲.

اندازه: رحلی

تعداد صفحه: ۳۶ صفحه، مصور.

جلد: مقوایی

بخشی از مقدمه: «در آذر ماه ۱۳۵۱ به وسیله ی بخشنامه ای به تمام کوه نوردان و هیات های کوه نوردی تهران و شهرستان ها اطلاع داده شد تا علاقه مندان و کسانی که قدرت و توانایی اجرای برنامه های سنگین هیمالیا را دارند برای شرکت در هیأت ۲۰ نفره ی اعزامی به کشور نپال و صعود در راه قله ی اورست تا یخچال های خومبو و ابشاریخ که در

دامنه ی آن قرار دارد و ارتفاع ۷۰۰۰ متر تااول دی ماه همان سال نام نویسی نمایند از آن جا که روح ورزش و قهرمانی در تمام ملت ایران به حد کمال وجود دارد تعداد ۷۰ نفر زن و مرد کوه نورد از این برنامه استقبال نموده آمادگی خود را به وسیله ی تکمیل کردن پرسشنامه های تنظیمی فدراسیون اعلام نمودند.

چون در هیأت اعزامی تنها ۲۰ نفر مورد احتیاج بود، برنامه هایی جهت آزمایش قدرت و تجربه ی متقاضیان تهران و شهرستان ها در نظر گرفته شد که مهم ترین آن صعود از

تیغه ی شمالی قله ی دماوند برای اولین بار بود.»

فهرست مطالب: سر آغاز. مقدمه. هدف از سفر به هیمالیا. هیمالیا. کشور نپال و مقررات کوه نوردی آن. پاره ای از مواد مقررات کوه نوردی در نپال. باربرها. مختصری از برنامه ی پاییز سال ۱۳۵۲.

کتاب دماوند کوه

مؤلف محمد علی ابراهیمی. ناشر: نویسنده. چاپ اول: سال ۱۳۴۶. قیمت: ۷۰ ریال. اندازه: رقعی. تعداد صفحه: ۵۴ صفحه مصور. جلد: شومیز.

مطالب کتاب عبارت است از: مقدمه. مشخصات قله ی دماوند. آب گرم. آب اسک. آب لورا. آب استراباکو. آب علی. آب فرنگی یا آهن دار. نباتات طبی لاریجان. سابقه تاریخی و نام های دماوند. داستان ها و افسانه های دماوند. راه های صعود به قله. دود کوه. اولین و دومین صعود مستند به قله ی دماوند و اشاره به برخی از صعودهای دیگر و هم چنین اولین صعود از دره ی یخار.

کتاب دماوند و یال هایش

 مؤلف: على مقیم، گردآورنده: محمود افغان (نظریان)

فهرست مطالب: پیشگفتار. نقشه ی کوه دماوند. مقدمه ی مؤلف. جغرافیای تاریخی لاریجان. تاریخچه ی نخستین صعودها و تلاش های تابستانی و زمستانی روی قله دماوند شناخت جغرافیایی و کوهستانی یال ها و مسیرهای صعود به قله ی دماوند. شناخت

 دره ی یخار جناح شرقی دماوند فهرست برنامه های شاخص بر روی دماوند پناهگاه ها و جان پناه های دماوند حوادث در دماوند آشنایی با راهنمایان محلی پیرامون قله یخچال های دماوند نام دماوند و افسانه های آن. فهرست منابع و مآخذ خلاصه و ترجمه ی انگلیسی

کلیات دماوند.

کتاب مختصر البلدان

تألیف ابن فقیه همدانی، در بردارنده ی نخستین گزارش کوه نوردی جهان

کتاب یک صعود باور نکردنی

 مؤلف: نادر ابراهیمی. ناشر: شرکت همگام. چاپ اول: سال ۱۳۷۴. قیمت: ۳۸۰۰ ریال. تیراژ: ۳۰۰۰ نسخه. اندازه رقعی. تعداد صفحه: ۹۶ صفحه. جلد شومیز.

کتاب گزارشی است از یک صعود نمایشی ۱۵۰۰ نفری به قله ی دماوند.

نویسنده بیان داشته است: «ناگاه، در یک روز و یک ساعت، یک هزار و پانصد کوه نورد، از پیر هفتاد و یک ساله تا نوجوان شانزده ساله، از زن و مرد، به قصد فتح رفیع ترین

قله ی وطن از یک پایگاه حرکت کردند…

….. نگاه، یک هزار و پانصد نفر، گروه گروه و افراد هر گروه از پی هم در صف های طولانی، چون تحلقه های یک زنجیر بسیار بلند، هم چون نماد پیوستگی، هماهنگی همگامی و هم دلی سراسر کوه پایه های گرداگرد قله ی دماوند را گل شادان کردند…»