شنگ چیست ؟ | شکارچی ماهر رودخانه‌ها با بدنی استوانه‌ای و دم بلند

شنگ چیست | رده بندی گونه شنگ 

تاریخچه شنگ ها به ۳۰ میلیون سال پیش باز می گردد. در انگلیسی آن ها را Otter  می نامند که از واژه کهن Otor گرفته شده است. بقایای فسیل های به جا مانده از شنگ ها به دوران میوسن باز می گردد (پنج تا ۲۳ میلیون سال پیش) برخی دانش مندان معتقدند که شنگ های دریایی مانند اجدادشان در حدود پنج تا هفت میلیون سال پیش یعنی در حدود اواخر میوسن و در اوایل دوره پلیوسن ماهی خور بودند (2005,Sea World).

شنگ معمولی کوچک ترین عضو خانواده Mustelidae یا خانواۀ Weasel است. (2008,Mucci) تا به امروز ۱۳ گونه از زیر خانواده Lutrinae شناسایی شده است. شنگ ها توزیع وسیعی در سراسر جهان دارند و در محیط های بسیار متفاوت زندگی می کنند از آب و هوای گرم سیری گرفته تا قطب شمال این گروه از نظر ریخت شناسی به نسبت یک سانند تنها چند گونه هستند که به سختی شناسایی می شوند همه شنگ ها گوشت خواران نیمه آبزی بوده اند که درجه انطباق با زیستگاه های آبی در آن ها متفاوت است.

از آن جا که شنگ در محیط های طبیعی مختلفی در سرتاسر جهان می زید اسامی و عناوین گوناگون در کشورها و مکان های متفاوت جهان دارد در واقع این موضوع، پراکنش وسیع شنگ را در جهان نشان می دهد معمولاً به شنگ های تازه متولد شده kit به نرهای آن ها Dog و به ماده های این گونه Bitch می گویند.

شنگ رودخانه ای یا شنگ معمولی River Otter یا Common Otter) با نام علمی Lutra lutra شناخته می شود. در زبان فارسی به آن سمور آبی، سگ آبی یا شنگ می گویند و در گویش ها و زبان های دیگر اقوام نظیر ترکمنی، ترکی و کردی به ترتیب به سوغندر سوایتی و تله آوی یا سگ او معروف است.

شنگ معمولی در آمریکای شمالی، سریلانکا، تایوان، سوماترا، جاوا، اروپا، آسیا و خاورمیانه (از لیبی تا افغانستان)، فرانسه، اسپانیا، یونان، اسکاتلند، ترکیه، شمال آفریقا و در سواحل جنوبی در کشورهای مرزی آن گسترده شده است.

در زیر اشاره کوچکی به گونه های مختلف شنگ در نقاط مختلف جهان شده است.

• آمریکای شمالی

شنگ رودخانه ای شمالی آمریکا در تمام ایالات متحده و کانادا وجود دارد.

 شنگ دریایی در مناطق ساحلی جزایر شرقی و شمال غربی اقیانوس آرام وجود دارد. شنگ های دریایی آلاسکا ساکن سواحل آلاسکا شامل جزایر آلوتیان و حاشیه جنوبی بریتیش کلمبیا و واشنگتن هستند.

دامنه قلمرو شنگ دریایی در روسیه و آسیا از شمال ،هوکایدو از ژاپن تا جزایر کاماندر در شمال غرب اقیانوس آرام گسترده است.  شنگ دریایی کالیفرنیا در سواحل مرکزی کالیفرنیا قابل شاهده است.

مرور منابع تاریخی نشان می دهد شنگ دریایی در محدودهای از شمال ژاپن، سرتاسر شمال پاسیفیک تا باجا کالیفرنیا در مکزیک گسترده بوده است. این گونه تا مرز انقراض شکار شده اما حفاظت های انجام شده باعث گردیده تا جمعیت هایی کوچک از آن ها احیا شوند.

• آمریکای جنوبی

 شنگ های دریایی در طول سواحل اقیانوس آرام در آمریکای جنوبی در محدوده ای از شمال پرو تا تیبرادل فائوگو گستردگی دارند.

محدوده شنگ گرمسیری از شمال اروگوئه تا آمریکای مرکزی و مکزیک است.

شنگ رودخانه ای جنوبی در آرژانتین و شیلی دیده می شود. شنگ بزرگ برزیلی در سرتاسر آمریکای جنوبی قابل رویت است.

• آفریقا

شنگ بی ناخن ساکن دو سوم از جنوب قاره آفریقاست.

شنگ بی ناخن کنگو از جنوب شرقی نیجریه تا گابون تا اوگاندا و بروندی گسترده شده است. شنگ گلو خالدار در سرتاسر آفریقا در تمام کشورهای جنوب صحرا وجود دارد.

• اوراسیا

شنگ پنجه کوتاه ،آسیایی شنگ هندی و شنگ بینی مودار در جنوب شرقی آسیا تا شبه جزیره مالایا وجود دارد.

شنگ اوراسیا یا همان شنگ معمولی در بیشتر نقاط اروپا، آسیا و شمال آفریقا (مراکش، الجزیره و (تونس) وجود دارد (2005 ,Sea world).

در عین حال زیرگونه هایی برای گونۀ شنگ در آسیا وجود دارد.

جدول زیر پراکنش زیر گونه های شنگ در سطح آسیا را بر اساس گستره جغرافیایی آن ها نشان می دهد.

در عین حال زیر گونه های دیگری نیز برای این گونه وجود دارد که در مورد صحت برخی از آن ها بین کارشناسان تردیدهایی وجود دارد مانند.

⚫Angustifrons

⚫Roensis

⚫Splendida

⚫stejnegeri

به نظر می رسد که این حیوان در ایران در کناره دریای خزر و رودهای دائمی و دریاچه ها زندگی می کند و در مناطق مرکزی و سواحل جنوبی ایران دیده نشده است (فیروز (۱۳۷۸) شنگ معمولی در رودخانه ها و دریاچه های آب شیرین در زاگرس البرز و رشته کوه های کوپه داغ و آذربایجان یافت میشود و احتمالا در تالاب هامون در ناحیه مرزی جنوب افغانستان و شاخه های فرعی رودخانه هایش حضور دارد. (مقبلان، ۱۳۸۳)

• ریخت شناسی شنگ

در این قسمت سعی شده است ضمن بررسی وضعیت فیزیکی بدن شنگ معمولی به معرفی دقیق این گونه از نظر شکل ظاهری و سایر ویژگی های آن پرداخته شود. شنگ حیوانی طویل است با منعطف که به خوبی برای زندگی آبی سازگاری یافته است. شنگ بدنی با اندازه متوسط دارد که طبق منابع از ۵۷ سانتی متر تا ۸۳ سانتی متر متغیر است در نتیجه کل طول بدن با احتساب دم معمولا به بیش از یک متر خواهد رسید.

ارتفاع بدن شنگ تا  سرشانه ها ۳۰ سانتی متر است (2000 Canin,) آن ها بدنی دراز و مارپیچی پاهایی کوتاه و بلند و دمی عضلانی و باریک دارند سر شنگ مسطح و سوراخ بینی، چشم و گوش همگی در یک خط قرار می گیرند. این ویژگی ها این حیوان را قادر می سازد تا در هنگام شنا از این سه حس هم زمان استفاده کند.

اندازه طول بدن شنگ به تفکیک جنسیت

شنگ چیست | سر شنگ پهن و عریض است و در میان بدن با طول 700-570 میلیمتر قرار گرفته است. گردن شنگ کوتاه، کلفت و ستبر است. محل استقرار چشم ها در بالای سر است. گوش های آن ها کوچک و گرد است و در زمان شیرجه شنگ در زیر آب بسته شده و تقریبا توسط پوشش بدن (خزها) کاملا پنهان می ماند در واقع سوراخ شنوایی خارجی دارای پرده یا پوستی است که می تواند سوراخ گوش را ببندد (اعتماد، ۱۳۶۴).

 شنوایی بسیار خوبی دارند بسیاری از دانش مندان بر این باورند که شنوایی شنگ بسیار مهم تر از حس چشایی در درک خطر است. قدرت بینایی شنگ نقش مهمی در شکار دارد. لنزهای ویژه و قرنیه های تصحیح کننده در چشم سبب شکست نور و عبور نور شده و باعث می شوند که شنگ دید بهتری در آب نسبت به خشکی داشته باشد. مطالعات انجام شده شنگ پنجه کوتاه آسیایی نشان می دهد که در نور روشن وضوح تصویری هم در آب و هم در هوا به صورت یکسان خوب و مناسب است اما در نور کم وضوح تصویر در هوا از آب بهتر است (2005 ,Sea World).

تا دور پوزه شنگ ها سبیل های حساسی در بالای لب ها قرار دارد که عمدتا برای پایش موجودات زنده زیر آب و پی بردن به وجود طعمه متحرک مانند ماهی و غیره به کار برده می شود. این سبیل ها در واقع اندام های حسی هستند هنگام شنا و تعقیب طعمه و در آب های کدر و پرتلاطم یقیناً این سبیل ها استفاده و فایده فراوانی برای جانور دارد (کیابی، ۱۳۷۲). در این بین شنگ دریایی پوزه ضخیم تری نسبت به سایر شنگ ها دارد. سیبیلک ها به لرزش در زیر آب و هم چنین لمس حساسند شنگ ها از این سیبیلک ها برای پیدا کردن حرکت طعمه هایشان استفاده می کنند  (2005,Sea World).

بینی شنگ شبیه به یک شش ضلعی با دو فرو رفتگی کوچک در هر طرف است و  سوراخ های بینی در میانه آن هستند (2000 ,Chanin) سوراخ های بینی هنگام وارد شدن در آب بسته شنگ دهان بزرگ با دندان های قوی دارد (میرزاجانی، ۱۳۷۷) مسلم است که گونه گوشت خواری مانند شنگ به دهانی بزرگ جهت قرار گیری دندان های قوی،  گوشت خواری برای صید طعمه و جویدن آن لازم دارد.

فرمول دندان های شنگ معمولی به شرح زیر است (اعتماد، ۱۳۶۴). تعداد آن ها هم در شنگ های  نر و هم در ماده ۳۶ عدد است. فرمول دندان های آرواره بالا  I3، C1، P3 ، و M۲ و فرمول دندان های آسیا آرواره پایین ۱۳ C۱ ۳ و M۲ است.

دندان های نیش بزرگ ظریف و نوک تیز و دندانهای پیش و آسیای بالا نیز دندانه های نوک تیزی دارند اولین پیش آسیای بالا در طرف داخلی دندان نیش قرار دارد. دندان کارناسیال بالا با قسمت میانی پهن و دندان آسیای بالا تا حدودی مستطیلی شکل و درازای آن در سطح در حدود دندان کارناسیال است. دندان های کارناسیل پایین خیلی بزرگ و تاج آن ها از دومین آسیای پایین بزرگ تر است. (1997,Pertoldi; et al).

مطالعات جامعی در رابطه با جمجمه شنگ معمولی به انجام نرسیده است. به طور کلی جمجمه اش کمی بزرگ بوده و طول کندیل و بازال در نرها تا ۱۲۶ میلی متر و در ماده ها تا ۱۱۴ میلی متر می رسد پهنای زیکوماتیک در نرها تا ۸۲ میلی متر و در ماده ها تا ۷۰میلی متر است.

بلندی جمجمه در ناحیه دریچه صماخ در نرها تا ۴۳ میلی متر و در ماده ها تا ۴۰ میلی متر می رسد جمجمه مسطح و با ناحیه صورتی کوتاه و در نیم رخ سطح بالای آن تقریبا افقی است و در قسمت جلو و عقب به طور خفیف شیب دار اما می شود. محفظه صماخ پهن و کوتاه و طول پوزه تقریبا نصف جمجمه است (اعتماد، ۱۳۶۴).

 برجستگی خارجی نوک تیز پس سر و استخوان نوک تیز قفایی در استخوان پس سر قابل مشاهده است. دو سوراخ از پهلوها در هر طرف برآمدگی خارجی پس سر دیده می شوند. در بررسی های صورت گرفته سوراخ وابسته به عصب زیرزبانی سوراخ استخوان مهره و سوراخ زیر گلویی بسیار مشخص است. مجرای عصب زیر زبانی، عصب Condylar و عصب زیر گلویی نیز بسیار واضح است. استخوان داخلی آهیانه مثلثی شکل بوده و یک تاج پیکان خارجی در این قسمت وجود دارد در این گونه استخوان آهیانه از قسمت -خلفی خارجی محدب است.

مهره استخوان پرده صماخ روی استخوان گیج گاهی به طرز مناسبی توسعه یافته است برآمدگی مفصلی مقعر بوده در حالی که استخوان پیشانی اندکی محدب و باریک است. همچنین زائدۀ استخوان پیشانی در این گونه وجود ندارد استخوان بینی اندکی محدب است دو نقطه برآمده بر زائدۀ جداری وجود دارد استخوان آرواره زیرین محدب بوده در حالی که سوراخ زیر کاسه چشم به نسبت پهن است. استخوان گونه باریک بوده؛ اگرچه قوس استخوان گونه بسیار توسعه یافته است تیغه افقی سقف دهان پهن است در حالی که تیغه ستونی استخوان سقف دهان باریک است.

استخوان فک تحتانی باریک و دراز بوده و چهار سوراخ دماغی قابل رویت است. حفره روده عمیق بوده و زائده منقاری پهن و زائده condylar محدب است. در عین حال زائدۀ زاویه داری نیز به چشم  می خورد استخوان اطلس پروانه ای شکل است. برآمدگی خلفی نامعلوم و درست در مقابل برآمدگی قدامی است که این موضوع امری مثبت به شمار می رود. بریدگی بالی و سوراخ عرضی برجسته است در ارتباط با استخوان اکسیس زائدۀ خاری به صورت تیغه مانند در بالا و در پایین بسط یافته است. طبقه articularis cranialis از زیر به زائدۀ دنز منتهی می شود و به شکل کنام مخروطی است زائده جانبی ستون فقرات در ناحیه نزدیک به دم برجسته است.

در رابطه با مهرۀ گردنی سه، چهار و پنج طول ارتفاع زائده خارجی و عرض مجرای عرضی به صورت تدریجی افزایش پیدا می کند. در مورد مهرۀ ششم گردن، زائده دنده پهن و افقی است. سوراخ جانبی ستون فقرات بزرگ تر از مهرۀ گردنی است. زائده خارجی ستون فقرات در مهرۀ هفتم به طرف خارج توسعه یافته ولی زائدۀ دنده ای توسعه نیافته است تیغه قدامی قابل توجه و حفره دنده ای نزدیک به دم قابل مشاهده است.

شنگ دست ها و پاهای کوتاه و پرده دار دارد که هر کدام پنج انگشت دارند پنجه های   آن ها کوچک ولی قوی است و هم چنین دارای ناخن های کوتاه و تیز هستند  (کیابی، ۱۳۷۲) با وجود این پنجه های آن ها در مقایسه با سایر جانوران هم اندازه شان بزرگ ترست و به نظر می رسد پره های میان پنجه ها باعث افزایش سطح مقطع و ابزاری مناسبی برای از دست دادن گرمای بیش از حد بدن باشد.

در یکی از مطالعات انجام شده درجه حرارت کف پا در خلال انجام فعالیت در خشکی یا در استراحت معمولا بیش از ۳۰ درجه سانتی گراد و اغلب کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد بوده و دمایی کاملا مجزا از درجه حرارت بدن داشته است؛ به استثنای زمستان که دمای پا به سمت درجه حرارت بدن کاهش پیدا می کند (Kun. 2009).

شنگ ها از جمله حیوانات آبی هستند که به جای پیه (پیه پستان داران دریایی) خز دارند که متراکم و مخمل نماست. مانند پستان داران دیگر شنگ ها نیز دو نوع خز دارند: موهای بلند و دیگری کوتاه و از لحاظ آرایشی متراکم تر و مناسب برای موهای زیرین.

موهای بلندتر موهای حفاظتی هستند که زبر و درخشان بوده و پشم ضخیمی برای موهای زیرینند در زمان غوطه ور شدن در آب، این موها مرطوب شده و به حالت خمیده و صاف درآمده و روی موهای زیرین را پوشانده و از ورود آب به آن ها جلوگیری می کنند  (کیابی، ۱۳۷۲). موهای محافظ روغنی که شنگ تولید می کند آغشته شده اند این روغن مشمئز کننده بسیار مؤثر بوده و هیچ گاه پوست را مرطوب نمی کند. نوع دوم خزها موهای زیرین هستند.

موهای زیرین کوتاه و بسیار انبوهند و باعث ایجاد لایه ای از هوا جهت عایق بندی بدن حیوان می شوند و هوا را برای جلوگیری از هدر رفتن حرارت بدن به دام   می اندازند. خزهای زیرین در هنگام ورود به آب خشک می مانند و در واقع لایه گرمایشی بدن حیوان را تشکیل می دهند. بنابراین شنگ ها همیشه به آب تمیز جهت حفظ خاصیت عایق بندی خزهای شان نیاز دارند.

موهای محافظ ۱۷-۱۸ میلی متر طول دارند و موهای زیرین آن ها ۸۹ میلی متر هستند. البته بر اساس مقاله دکتر کیابی این مقادیر متفاوت بوده و برای موهای محافظ ۳۰-۲۰ میلی متر و برای موهای زیرین ۱۵- ۱۰ میلیمتر در نظر گرفته شده است.

پوشش بدن شنگ معمولی از انبوهی از خزها به رنگ قهوه ای قرمز فام تشکیل شده است که در نوع آسیایی اندکی براقتر و درخشان تر به نظر می رسد این پوشش قهوه ای رنگ در ناحیه شکم حیوان  روشن تر خاکستری است پوشش بدن جوان ترها اغلب دارای لکه سفیدی در ناحیه گلو نیز هست (2000 ,Chanin) اگر چه ساختار بافت و ترکیب موهای شنگ ها کمی خشن و زبر است ولی نقش بسیار مهمی برای شنگ بازی می کند. موهای بدن زمانی که مرطوب است درخشان است و بعد از تکاندن سیخ می شود.

شنگ های معمولی عمدتا از پاهای خود برای کاهش گرما استفاده می کنند این در حالی است که دو گونه متعلق به مناطق استوایی به ویژه شنگ بزرگ برزیلی گرما را بیشتر از طریق تنه و دم از خود خارج می کند. در هر سه گونه ذکر شده این جان داران تمایل دارند درجه حرارت موجود در سطح پاهای شان را به درجه حرارات آبی که در آن غوطه ورند کاهش دهند در شنگ های معمولی دمای محصور شده در لایه های هوا که در داخل خز به دام افتاده ۱۰ درجه سانتی گراد بیش از دمای محیط اطراف و آب است .(Kuhn, 2009)

همان طور که پیشتر نیز ذکر شد شنگ ها گوشت خوارانی نیمه آبزی به شمار می روند. اما درجه سازگاری با زیستگاه های آبی در آن ها متفاوت است مانند سایر جانوران خون گرم آبزی و نیمه آبزی شنگ ها نیز باید با افزایش قدرت سرمای آب درجه حرارت بدن خود را کنترل کنند آن ها این قابلیت را مرهون ظرفیت عایق بندی موهای کت مانندشان هستند. شنگ ها به دلیل کیفیت استثنایی خزشان بسیار شهرت دارند. شهرتی که متأسفانه به   نابودی شان کمک کرده است.

نقطه ضعف دیگر این موهای کت مانند حساسیت بیش از حد به اختلالات است این اختلالات می تواند باعث کاهش ظرفیت عایق بندی و در نتیجه آن افزایش از دست دادن گرما شود. در برخی موارد نیز این پوشش حرارتی می تواند حتی باعث گرمازدگی شود (2009,Kuhn).

طول موها بر اساس نوع گونه متفاوت است برای مثال در بیشتر شنگ هایی که موهای محافظ دارند میانگین طول این موها در حدود ۱۲ تا ۱۷ میلی متر است. در مورد موهای زیرین این طول میانگین ۷ تا ۹ میلیم تر است. شنگ های آبی در بین سایر شنگ ها از لحاظ طول مو دومین رتبه را دارا هستند برای مثال موهای محافظ آن ها میانگین طولی برابر با ۲۰میلی متر و موهای زیرین میانگین طولی برابر ۱۲ میلی متر دارد.

هم چنین طولی در حدود ۸ میلیمتر در مورد موهای محافظ و اندازهای در حدود تا ۵ میلی متر در مورد موهای زیرین شنگ بزرگ برزیلی کوتاه ترین اندازه مو را در بین سایر شنگ ها به خود اختصاص داده است از سویی دیگر شنگ دریایی بلندترین طول مو در میان سایر شنگ ها دار است طول این موها در نقاط مختلف بدن متفاوت است در این گونه موهای محافظ و موهای زیرین دارای طولی در حدود 2/8 تا 9/26 و 6/4 تا 8/15 میلی متر است.

بلندترین موها در قسمت های پشت نواحی شکم و پهلوهای بدن وجود دارد شنگ دریایی متراکم ترین خز را در میان پستان داران داراست تراکم مو به صورت چشم گیری بر اساس این امر که در کدام نقطه بدن واقع شده است از ۲۶،۰۰۰ تا ۱۶۵،۰۰۰ در هر سانتی متر مربع متفاوت است.

بیش ترین تراکم مو در قسمت ساعد پهلوها و کم ترین میزان تراکم آن در نواحی سینه پاها و کف پاهاست به طور کلی به نظر می رسد که بدن یک شنگ نر از حدود ۸۰۰ میلیون مو پوشیده شده است. از سویی دیگر تخمین زده می شود هر یک عدد موی زیرین به همراه داشته باشد؛ که این امر نیز بستگی به این دارد که در کدام قسمت بدن قرار داشته باشد (2005 ,Sea World).

شنگ دمی بلند، کلفت و لوله ای شکل دارد که در واقع در محل اتصال (پایه) به بدن کلفت و کم کم در انتها به یک تیز شدگی می رسد دم ضخیم، چاق و عضلانی شنگ همانند یک سکان عمل کرده و جهت پیش رانی در آب از آن استفاده می شود. در مورد طول دم   نظریه های متفاوتی وجود دارد؛ طول آن از ۳۰ سانتی متر تا ۵۰ سانتی متر برآورده شده است.

برخلاف پاها، دم در شنگ معمولی کاملا عایق بندی شده است. دما در نزدیکی پوست در حدود ۱۵ درجه سانتی گراد بوده و کمی از دما در سطح موها بیش تر است این حالت به ویژه در نوک دم و بعد از شنا کردن نیز دیده می شود. اگرچه این لایه عایق بسیار نازک است و به وضوح در دمای پایین نارسایی دارد؛ به ویژه اگر آب دمایی کم تر از ۱۰ درجه سانتی گراد داشته باشد به طور کلی کاهش دما از انتهای دم صورت می گیرد؛ البته به نظر می رسد این موضوع به شکل دم نیز بستگی داشته باشد (2009 ,Kuhn).

 بسیاری بر این باورند که علامت گذاری وسیله ای برای نشان دادن قلمرو زندگی توسط بسیاری از گونه هاست قلمرو در پستان داران هنگامی معنی پیدا می کند که منابع محدود باشد. بنابراین در دورهای که نیاز به مصرف انرژی زیاد است برای حیوانات بسیار مهم است که مصرف انرژی خود را کاهش دهند. لذا در خلال این مدت سعی در دفاع موثر از قلمرو خود دارند (Davies, 2008; Hutching White, 2000)

شنگ ها دارای مواد مترشحه بودار هستند که از غدد اطراف مخرج در زیر دم ترشح   می شود و از آن ها جهت پاشیدن روی سرگین ها و علامت گذاری محدوده خود استفاده می کنند  غدد بودار در شنگ در اطراف مخرن قرار دارد و غدد Proctodeal  به درون راست راست روده تخلیه می شوند. این جفت غدد بودار بویی مشک مانند و سنگین از خود بیرون می دهند. شنگ ها تنها گیاهان و الوار را با غدد بودارشان علامت گذاری نمی کنند بلکه خزشان را نیز بودار می کنند.(کیابی، 1372)

مطالعات نشان می دهد که بیش از ۱۰۰ نوع بو در شنگ شناسایی شده است که تقریباً ۱۷ نوع آن ها شامل اطلاعات جنسی، سنی، شناسایی شخصی آن ها توسط دیگر شنگ ها را در بردارد. به طور کلی ترشح بو می تواند نسبت به سایر روش ها به ویژه در مکان هایی که نشانه های صدایی و دیداری بی تأثیر است مفید باشد؛ به ویژه آن که در شب یا در زیر زمین اتفاق بیفتد (Gorman&Trowbridge,1989).

شنگ ها مدت زمان زیادی را صرف بررسی بوی موجود در سرگین خود و سایر هم نوعان شان می کنند. بعد از بو کشیدن اولیه به طور معمول ۱۸۰ درجه می چرخند و سرگین خود را بر همان محل باقی می گذارند. این کار را روی سرگین خود و هم نوعان شان تکرار می کنند. برخی از دانش مندان بر این عقیده اند که علامت گذاری توسط بو به چند دلیل توسط گونه های مختلف انجام می شود:

• شناسایی فرد
• سن
• جنسیت
• قدرت پذیرش جنسی
•  موقعیت اجتماعی
• دفع مدفوع

در این بین این اعتقاد وجود دارد که شنگ ها بالقوه این عمل را به دلایل زیر انجام  می دهند:

• تعیین قلمرو
• تعیین گسترۀ زیستی
• پرهیز از برخود با سایر افراد (1983 ,Trowbridge)

سرگین های تازه معمولا سیاه هستند اما در برخی مناطق به رنگ های دیگری هم دیده  شده اند. این امر بستگی به نوع تغذیه پایداری بوی مشک بارشان دارد(2000 ,Meliseen)  انتظار می رود بین نر و ماده تفاوت هایی در رفتار فضله گذاری وجود داشته باشد که به رفتارهای جنسی به ویژه در فصل زادآوری مربوط است؛ بنابراین انتظار می رود که فضله گذاری در طول فصل تولیدمثل شدیدتر باشد. به نظر می رسد که فصل های خاص دارای اثراتی بر میزان تعداد سرگین ها هستند. برای نمونه در مطالعات صورت گرفته تعداد  سرگین ها در تابستان به نسبت زمستان ده برابر کاهش داشته است   (1987 Conroy& French).

توضیحی دیگر در این رابطه وجود دارد که می گوید سرگین های شنگ در طول دورۀ زمستان بیش تر بر روی زمین هستند (1992 ,Kruuk). هم چنین روشن شده در اواخر زمستان و اوایل بهار میزان سرگین ها بسیار زیاد است. به طوری که در ماه فروردین ۱۲ برابر بیش از ماه خرداد سرگین شنگ یافت می شود. بر این اساس کراک معتقد است که این امر به دلیل کاهش تعداد شنگ ها یا کاهش تعداد

سرگین ها در طول فصل تابستان نیست بلکه به دلیل انداختن سرگین ها به طور مستقیم به درون آب است بررسی بر روی شنگ ها نشان می دهد تمامی نرها ماده های تنها و حتی ماده هایی که توله هایشان همراه شان است نیز این رفتار را نشان می دهند.

برخی از محققان می گویند شاید دلایل دیگری برای این روند فصلی تعداد سرگین ها وجود داشته باشد مثلا پیدا شدن توله ها در محیط یا تقویت روابط سلطه گری شنگ در میان جمعیت هنگامی که جوانان تازه استقلال یافته اند و جستجوی گسترۀ خانگی برای خود هستند برای پشتی بانی از این امر مطالعاتی بر روی حضور توله ها در زمستان و بهار در رودخانه های انگلستان صورت پذیرفته است.(Macdonald&Mason, 1987; Ottino&Giller, 2000; Green et al, 1984)

برخی از محققان بر این باورند که توله های جوان که هنوز به مادرشان وابسته اند شروع به  گشت زنی زیر نظارت مادرشان برای تعیین قلمرو خود می کنند در نتیجه تعداد  سرگین های بیشتری از خود به جای می گذارند از سویی دیگر سرگین ها ممکن است به دلیل تغییر در شرایط محیطی که بزرگ ترین تهدید برای از بین رفتن آن ها آب و میزان رطوبت باران است از بین بروند.

این احتمال بسیار وجود دارد که سرگین های موجود در طول فضل زمستان شسته شوند؛ در نتیجه نیاز به افزایش علامت گذاری با بو افزایش   می یابد در حیات وحش شنگ های جوان سرگین های خود را مستقیم به آب می ریزند در این بین واتسون پیشنهاد می کند که شنگ ها ممکن است سرگین های خود را بعد از شش ماهگی بیش تر بر زمین بگذارند. احتمالا یک دوره ریزش و تعویض مو در پاییز در شنگ ها دیده خواهد شد (کیابی، ۱۳۷۲)

 وزن حیوان بنا بر جنس و سن متفاوت بوده و از ۷ کیلوگرم تا ۱۵ کیلوگرم گزارش شده است. معمولا نرها وزنی حدود ۱۰/۱۰ کیلوگرم و ماده ها ۷ کیلوگرم را دارا هستند حمزه پور (۱۳۸۵). شنگ ها اگر شانس بیاورند به ۴ سالگی می رسند هرچند نمونه هایی از شنگ هایی که ۱۲ – ۸ سال زندگی کرده اند نیز دیده شده که این تنها یک یا دو مورد در میان ۱۰۰ مورد باقی مانده بوده است. گزارشاتی مبنی بر اینکه شنگ ها در اسارت تا ۲۲ سالگی نیز عمر خواهند کرد وجود دارد (حمزه پور، ۱۳۸۵)

به طور کلی میانگین طول عمر در شنگ ها متفاوت است برای نمونه در اسکاتلند   بین ۳ تا14 سال در نروژ بین ۳ تا ۷ سال و در آلمان بین ۱ تا ۶ سال طول عمر شنگ ها نوسان داشته است. پژوهش گران در این مورد ادعا می کنند که داده های به دست آمده تماماً از شنگ های مرده تهیه شده است.

آن ها بر این باورند که بیش تر این داده ها از شنگ های جوانی حاصل شده اند که برای پیدا کردن قلمرو جدید مادرشان را ترک  کرده اند به همین دلیل شنگ های مسن تر به احتمال زیاد در مناطق ویژه خود تنها باقی مانده اند و یا در لانه های خود به سر می برند. لذا این امر می تواند در تحلیل آماری تخمین طول عمر این گونه خطا ایجاد کند (2000 ,Melissen)

شنگ معمولی تنها گونه نیمه آبزی خانواده سمور و راسو است. شنگ ها معمولاً به استثنای فصل جفت گیری و مدتی پس از تولد فرزندان منفرد زندگی می کنند. این حیوان بیش تر شب ها فعالیت می کند ولی گاهی در روز نیز دیده می شود آن هم اگر مزاحمی در کار نباشد. در طول روز شنگ در سواحل به ویژه در صبح زود و اواخر بعد از ظهر تابستان فعال است.

شنگ ها تقریبا خجالتی هستند و در نتیجه بیشتر زمان روز را به استراحت در  سوراخ های شان می پردازند اگر چه شنگ زندگی انفرادی دارد و بیش تر تنها دیده می شود ولی گاهی در گروه شش نفره بین حیوانات قابل مشاهده است. شنگ ها اغلب بازی گوش هستند و نشان داده شده است که بر سواحل گلی با تل برف یا روی  شکم های شان سر می خورند. از دیگر الگوهای فعالیت آن ها می توان به عبور مسیرهای ثابت درون قلمروشان نام برد هم چنین آن ها برای مدت کوتاهی در مکان های باز مانند مکان های آفتابی استراحت می کنند.

اما به طور معمول استراحت آن ها در سوراخ یا پوشش متراکم بالای زمین است برخی از پژوهش گران بر این باورند که برخلاف سایر گوشت خواران که به شدت از قلمرو کنند، شنگ ها برای دفاع از قلمروی شان پرخاش نمی کنند در نتیجه برخورد رو در رو در آن ها بسیار نادر است.

البته هنگامی که شنگ های نر با یک دیگر برخورد می کنند معمولا برخورد فیزیکی در هنگام رویارویی با یک دیگر دارند اما این اتفاق به ندرت رخ می دهد (2006 Kruuk). با این حال کالبد شکافی های صورت گرفته از شنگ هایی که در جاده در جنوب و جنوب غرب انگلستان، کشته   شده اند (از جمله نرهای بالغ) نشان می دهد که تعداد بسیار زیادی از آن ها به دلیل جراحات ناشی از برخورد خشونت آمیز با سایر شنگ ها از بین رفته اند. (2006 ,Simpson).

شنگ ها موجوداتی هستند که کاملا غریضی رفتار می کنند. این جانداران از مکان های یک سان برای تغذیه لانه سازی و یا استخرهای آب شیرین بارها و بارها استفاده می کنند. هنگامی که شنگ به مکان مناسبی برای جست جوی غذا می رسد و آن را تحت احاطه یک شنگ دیگر می بیند بهتر است به منطقه دیگر روی آورد تا این که به رقابت بپردازد این امر برای شنگ دیگری هم که از آن منطقه استفاده کند، سودمندتر است.

در این حالت هر دو شنگ می توانند بدون رقابت با یک دیگر به جست جو برای غذا بپردازند هم چنین  می توانند به مکان های مورد استفاده برای پیدا کردن غذای خود بازگردند با این آگاهی که سایر هم نوعان شان از محل مورد نظر آن ها در غیاب شان استفاده نمی کنند.

در عین حال «لانه اصلی» یکی از مهم ترین منابع در کنار استخرهای آب شیرین و زیستگاه های ساحلی برای شنگ به شمار می رود اگر تعداد شنگ هایی که از یک استخر آب شیرین برای شست و شو استفاده کنند زیاد از حد باشد ممکن است آن استخر به ناچار شور و کثیف شود به همین دلیل شنگ ها این استخرها را با بو و عطر خود علامت گذاری می کنند تا مالکیت خود را نشان دهند.

شنگ ها چربی زیادی در بدن شان ندارند البته این وضعیت بستگی به وضعیت خز آن ها دارد. تمیز کردن و نگهداری از پوست از رفتارهایی است که برای آن ها حیاتی محسوب می شود. چنان چه شنگ ها به طور مرتب خودشان را تمیز نکنند پوست شان خیس و سرد می شود. آن ها از پوستشان از طرق مختلف نگهداری می کنند برای مثال با تکاندن خود آب را از خود دور می کنند. هم چنین با مالیدن و غلت زدن روی علف ها یا خزه ها و یا با استفاده از دندان، زبان و چنگال های شان بدن شان را تمیز نگه می دارند. (Meliseen, 2000).

تحلیل طرز حرکت شنگ های آسیایی سه نوع راه رفتن را نشان می دهد.

1.  قدم زدن     Walk
2. چهار نعل رفتن Transverse gallop
3. جست و خیز کردن Half bound

چنین به نظر می رسد که شنگ های نوجوان و جوان کارهایی هم چون یورتمه چهار نعل و سُر خوردن را انجام می دهند و هم دیگر را در آب تعقیب کنند. احتمالا این رفتار برای کمک به شنگ های جوان جهت تکمیل کردن روش های شکار آن ها صورت می پذیرد. ارتباط از طریق صدا نقش کمی در شنگ ها دارد بیشتر صداهای تولید شده در این گونه تنها در فاصله بسیار کوتاه برد دارد به استثنای تماس میان مادر و فرزند سوتی شبیه پرندگان که تا محدودهای حدود چند صد متر بزد دارد در سایر موارد برد اصوات تولید شده بسیار کوتاه است (2008 ,Davies)

شنگ های معمولی دارای گفتار (آوایی) هستند که مبنایش هشدار سلام کردن و حتی جفت گیری است. هم چنین ۱۲ نوع گفت گوی دیگر در این گونه تاکنون شناسایی شده است (2000 ,Reuther et al).

صداهای شنگ شامل صداهای کوتاه، سوت زدن تیز (گوش خراش)، واق زدن، هِق هِق کردن (نالیدن) و در اوج صدا، صدای جیغ (نعره)، درماندگی و شاید درد باشد. صدای زیر و بمی که در صدای سوت زدن وجود دارد ارتباط بین مادر و توله ها را بیان می کند.

 هم چنین صدای جیک جیک کردن در مدت زمان بازی و جنگ تولید می شود و صدایی شبیه به صدای گربه در زمان جنگیدن از شنگ ها به گوش می رسد. شنگ شناگر خوب و صیاد ماهری است. و شیرجه زن ماهری نیز هست. این حیوان در آب با حرکت نوسانی قوی بدن، دم و حرکت های (ضربه های) پای عقبی شنا می کند. به همین دلیل است که شنگ دست و پاهای پرده دار دارد و در شنا کردن از آن ها در سطح استفاده کند.

با مرور مقالات گوناگون چنین به نظر می رسد که توافق زمانی از نظر میزان باقی ماندن شنگ در زیر آب وجود ندارد منابع مختلف این مدت زمان را از ۲۰ ثانیه تا ۱۰ دقیقه ذکر کرده اند.

شنگ ها عمدتاً در شب شکار می کنند. آن ها طعمه را در آب تعقیب کرده و پس از گرفتن با دهان بر روی علف های هرز آن ها را قبضه کرده و با دندان های برنده طعمه را پاره کرده و به نزدیک ترین خشکی برده و می خورند. شنگ عمل شکار را برای گرفتن ماهی با دهان و عمل غوص را برای گرفتن سخت پوستان و صدف ها انجام می دهد (2000,Chanin).

محدوده پراکنش جمعیت ها ی شنگ 

کلیه موجودات زنده در محیط زیست خود تحت تاثیر هم زمان عوامل مختلفی قرار  می گیرند و هیچ موجودی بدون وابستگی به محیط اطراف و مجزا زندگی نمی کند. عوامل بوم شناختی بر موجودات زنده به شکل های گوناگون تاثیر می گذارند. برای نمونه به دلیل نامساعد بودن ویژگی های اقلیمی یا فیزیکی و شیمیایی محیط بعضی از گونه ها از یک سرزمین حذف گردیده و بدین ترتیب بر چگونگی پراکندگی جغرافیایی گونه ها تاثیر  می گذارند محدوده پراکندگی گونه های مختلف از جمله شنگ به عوامل مختلفی بستگی دارد.

از جمله آن ها می توان به عوامل اقلیمی، ویژگی های خاک، شرایط توپوگرافی و عوامل زیستی اشاره کرد شنگ محدوده پراکنش وسیعی داشته و از یکی از گسترده ترین پراکنش ها در میان همه پستان داران پالتارکتیک برخوردار است. با وجود این آب فاکتور اساسی و بسیار مهمی در زندگی و زیستگاه شنگ به شمار می رود به همین دلیل شنگ ها در بسیاری از زیستگاه های آب شیرین یا نواحی ساحلی که   برکه های آب شیرین برای نوشیدن آب و استحمام نزدیک به ساحل است، زندگی می کنند.

گستره خانگی شنگ ها در طول سواحل دریا در ماده ها از ۱۴ – ۵ کیلومتر مربع و در خشکی از ۴۰ ۲۰ کیلومتر مربع نرها میانگین آن ۳۵ کیلومتر مربع یا حداکثر ۸۴ کیلومتر مربع است بنابراین وسعت گستره خانگی بین جنس های مختلف بسیار متغیر بوده و از چند کیلومتر تا چند صد کیلومتر خواهد بود. به طور کلی در هنگام بررسی پراکنش جمعیت هر گونه مقیاس عامل بسیار مهمی تلقی می شود (مصداقی، ۱۳۸۵).

گستره وسیع پراکنش شنگ توضیح دربارۀ تیپ زیستگاهی ویژه این گونه را دشوار می کند. به طور کلی شنگ ها پراکنش وسیعی در سراسر جهان دارند و زیستگاه های بسیار متفاوتی را برای زندگی انتخاب می کنند. گستردگی شنگ در کشورهای مختلف و در نتیجه آن اقلیم های متنوع تاییدی است تنوع زیستگاه هایی که شنگ ها برای خود بر می گزینند. با این حال اساس زیستگاه های انتخابی شنگ ترکیبی است از خشکی و آب. این گونه انواع  تیپ های تالابی مانند سواحل دریا، دریاچه ها، برکه ها، جوی ها رودخانه های کوچک، آبراهه ها، مرداب ها و حتی مرداب های جنگلی را به عنوان زیست گاه خود انتخاب  می کند (2000 ,Melissen).

انواع زیستگاه هایی را که می توان محل زندگی شنگ دانست به قرار زیر است:

 رودخانه ها، دریاچه ها، نهرها (جوی بارها)، تالاب های آب شیرین، مرداب و باتلاق، سواحل سنگی، سواحل اقیانوس ها، مزارع برنج خورها، غارها، آب دره ها و سایر  زیستگاه های خشکی نزدیک به راه های آبی به نظر می رسد که شنگ زندگی در فضاهای دراز و باریک در مرز بین زیست گاه های خشکی و آبی را ترجیح می دهد از طرفی این طور به نظر می رسد که این گونه از آب های عمیق پرهیز می کند.

رویتر (۱۹۸۵) اعتقاد دارد این امر به دلیل تعادل منفی انرژی هنگامی که حیوانات در حال جست جو در  آب های عمیق و سرد هستند اتفاق می افتد از سویی دیگر مقدار و دسترسی غذا یکی دیگر از شاخص های محدود کننده دربارۀ انتخاب زیست گاه شنگ به شمار می رود شنگ از لحاظ تغذیه، زیست گاه و جست جو برای غذا در محیط های ساحلی و آب شیرین  گونه ای فرصت طلب محسوب می شود. این جاندار نرخ بالای سوخت و ساز دارد و روزانه نزدیک ۱۰ درصد از وزن بدنش نیاز به انرژی دارد.

به همین دلیل برای تأمین این میزان انرژی به قلمروی حدود ۱۶ تا ۲۰ کیلومتر از امتداد رودخانه نیاز دارد به طور کلی می توان گفت شنگ در رودخانه ها و در هنگام غروب و در طول شب فعال تر است  (2008 ,Mucci).

هم چنین باید دانست که شنگ از انواع پناه گاه ها از قبیل درزهای درون سنگ ها و زیر ریشه درختان بزرگ نیز استفاده می کند. در رودخانه هایی که فاقد گیاهان بلند برای پنهان کردن لانۀ شنگ ها و حضور محل استراحت آن ها باشد جمعیت شنگ ها کاهش می یابد شنگ معمولی تاکنون در بسیاری از نقاط ایران گزارش شده است.

در این راستا برخی از این گزارشات به دلیل تکرار و نوع گزارشات موجود قابل استناد بوده و در برخی دیگر تنها احتمال حضور گونه در برخی مناطق قابل تأیید است. بر همین اساس تاکنون شنگ معمولی در نوار جنوبی دریای خزر و دامنه های جنوبی رشته کوه البرز نیمه غربی ایران و دامنه های شرقی رشته کوه زاگرس قطعی است.

هم چنین گزارشاتی از احتمال حضور شنگ معمولی در نیمه شرقی ایران و سواحل جنوبی خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد آنچه مسلم است تاکنون هیچ گونه گزارش مستندی دال بر حضور این گونه در مناطق بیابانی مرکزی ایران وجود ندارد؛ که این امر به دلیل نوع زیست گاه این مناطق و نیازهای زیستی شنگ امر بدیهی به نظر می رسد.

اما مهندس فیروز اعتقاد دارد که شنگ در کناره رودهای دائمی و دریاچه ها زندگی  می کند؛ و در مناطق مرکزی و سواحل جنوبی ایران دیده نشده است (فیروز، ۱۳۷۸). شنگ معمولی هم چنین در رشته کوه های کوپه داغ نیز یافت می شود و احتمالا در تالاب هامون در ناحیه مرزی جنوب افغانستان و شاخه های فرعی رودخانه هایش نیز حضور دارد (مقبلان، ۱۳۸۳). با وجود این، گزارشات جدید از نقاط پراکنش شنگ نقش های متفاوت تر و محدودتر را نشان می دهد. برای مثال برخی داده ها و اطلاعات موجود بیان گر نبود شنگ در نیمه شرقی ایران است (کرمی و همکاران، ۱۳۹۱).

داده های موجود در استان فارس بیان گر این امر است که علاوه بر تالاب پریشان، در نقاطی دیگر از استان فارس از جمله اطراف رودخانه بیشاپور و شهر شیراز نیز شنگ معمولی دیده و گزارش شده است در دی ماه سال ۱۳۹۰ سرگین های مشاهده شده در حاشیه رودخانه بیشاپور در بازدید میدانی اعضاء انجمن طرح سرزمین حاکی از حضور شنگ در این منطقه داشت.

علی رغم اینکه تالاب پریشان از سال ۱۳۸۸ در وضعیت بحرانی قرار داشته و با پدیده خشک سالی روبه رو است در تیرماه ۱۳۹۰ سرگینی مشکوک از شنگ در حاشیه تالاب پریشان توسط تیم محلی تالاب پریشان مشاهده و گزارش شد این در حالی است تا پیش از وقوع خشک سالی در تالاب پریشان گزارشات متعددی مبنی بر حضور شنگ داشته است؛ و همواره جامعه محلی به صورت متداول این گونه را در تالاب و نواحی اطراف آن مشاهده میکردند پس از بروز خشک سالی در این تالاب به جز تنها یک مورد ذکر شده گزارش دیگری مبنی بر حضور این گونه در این تالاب وجود ندارد.

هم چنین آخرین گزارش های اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس تا شهریورماه ۱۳۹۱ حاکی از مشاهده شنگ در مناطق زیر است:

• رودبال ایج استهبان
• حاشیه رودخانه سیوند
• زیستگاه های آبی سپیدان
• مزرعه پرورش ماهی حاشیه شمالی تالاب مهارلو
• رودخانه شاپور کازرون

هم چنین گزارشاتی از حضور این گونه در رودخانه جاجرود، گرگان، ارومیه و کوه های دنا وجود دارد.

ویژگی های جمعیت شناختی شنگ یا otter

جمعیت عبارتند از مجموعه افرادی که متعلق به یک گونه ویژه بوده و قادر به تبادل ژن هستند و در زمان معین، منطقه معینی را اشغال می نمایند هر جمعیت دارای ویژگی های مربوط به خود است که مهم ترین آن ها عبارتند از تراکم انبوهی، پراکندگی، زاد و ولد مرگ و میر توزیع سنی ظرفیت زیستی و شکل رشد جمعیت اغلب زیستگاه ها توسط  گونه های زیادی اشغال شده اند.

حضور موفقیت آمیز یک گونه در محیط نه تنها به محدوده بردباری آن گونه و توانایی رقابت آن بستگی دارد بلکه قدرت نقل مکان آن از یک سرزمین به سرزمین دیگر نیز از اهمیت فراوان برخوردار است گونه هایی که قسمت زنده یک زیست بوم را تشکیل میدهند در واقع گونه هایی هستند که میتوانند در آن زندگی کرده و همواره در محیط حضور داشته باشند پراکندگی مکانی یک گونه در واقع محصول عملکرد مضاعف کنترلهای محیطی و توانایی ذاتی آن در جابه جایی و گسترش است. اردکانی (۱۳۸۲)

از سویی جمعیت های حیات وحش در طبیعت پویا هستند. این پویایی بستگی به طبیعت موجود زنده نیز دارد تعداد افراد ،جمعیت ساعت به ساعت، روز به روز فصل به فصل و یا سال به سال تغییر می کند. در برخی سال ها برخی از گونه ها فراوان و در سال دیگر کم یابند.

جمعیت های محلی ظاهر میشوند، گسترش افزایش و یا کاهش می یابند و یا منقرض می شوند. افراد، درون زیست گاه جابه جا می شوند جمعیت های دیگر به منطقه وارد و یا از منطقه خارج می شوند. ارتباط متقابل موجودات زنده با محیط زیست نرخ تولد و مرگ و میر و جابه جایی افراد، رشد جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهند (بهروزی راد، ۱۳۸۶).

جمعیت ها دارای ویژگی های ذاتی و یا صفات ذاتی هستند. یکی از مهم ترین این صفات تراکم است تراکم نشان دهنده اختلافات موجود میان قسمت های مختلف یک منطقه است. تفاوت های تراکم موجودات منطقه می تواند نشان دهنده شرایطی باشد که توسط صفات محیطی یا فاکتورهای اجتماعی مثل قلمرو طلبی ایجاد شده است ولی در بیشتر مواقع علت تفاوت تراکم مربوط به هر دو فاکتور .است حیوانات معمولا در زیست گاه ها با ترکیب سنی مختلف پراکنده هستند.

به عنوان مثال در بیشتر جمعیت های مهره داران خشکی زی بعد از مرحله بلوغ افراد جدید یا تازه به سن بلوغ رسیده از محل اولیه پراکنده می شوند. این امر بیشتر در مورد نرهای جوان صادق است بنابراین جمعیت ها ممکن است حاصل درون کوچی و یا برون کوچی .باشند سود این عمل در این است که این نوع پراکندگی خطرات ناشی از دورن آمیزی را کاهش می دهد.

ویژگی های زیستی شنگ

همان طور که بیان شد اصولا رشد و تولید در جوامع گیاهی و جانوری تابعی از کلیه  ویژگی های محیطی و اثرات متقابل آن هاست بنابراین ویژگی های مختلف مانند اقلیم به شدت می تواند بر نوع موجود زنده ای که می تواند در هر منطقه رشد کنند تاثیر گذار باشد.

از سویی دیگر مصرف کنندگان، گروه های گوناگونی از موجودات هستند و از منابع بالقوه وسیعی استفاده می کنند. هر نوع غذایی که حیوان مصرف می کند،  میزان مشخصی از قدرت توانایی حیوان را در کسب و جذب غذا نشان می دهد.

این قدرت به طور مستقیم ویژگی های تکاملی مرتبط با فیزیولوژی مرفولوژی و رفتار گونه ها را تحت تاثیر قرار  می دهد، مرفولوژی هر گونه به آن اجازه می دهد تا از منبع غذایی ویژه ای استفاده کند. هم چنین مرفولوژی هر گونه به عنوان عامل محدود کننده توانایی آن را برای بهره برداری از منابع مختلف غذایی محدود می کند.

تولید مثل شنگ otter و شرایط آن

از مهم ترین فاکتورهایی که بر تولید مثل این گونه تاثیر گذار است افزون بر امنیت کیفیت منابع غذایی در دسترس است بسیاری از پژوهش گران بر این باورند که پایین بودن کیفیت منابع غذایی می تواند باعث کاهش موفقیت زادآوری در طول دوران بارداری و از بین رفتن نوزادان پس از تولد گردد.

به نظر می رسد سن بلوغ در شنگ معمولی کاملا متغیر است. گزارش ها حاکی از آن است که در شرایط اسارت زادآوری موفق در سن ۱۸ ماهگی در نرها و ۲۴ ماهگی در ماده صورت می گیرد. برخی از پژوهش گران بر این باورند که شروع بلوغ جنسی از ۲۲ ماهگی آغاز می شود. به طور کلی شنگ ها در اسارت در سن ۳ و یا ۴ سالگی تولید مثل می کنند. (2000 ,Melissen).

در محیط طبیعی سن بلوغ جنسی در ماده ها تقریبا در ۲ سالگی و نرها کمی زودتر و در حدود ۱۷-۱۸ ماهگی صورت می پذیرد. به طور کلی تاکنون مطالعات جامعی در رابطه با تولیدمثل شنگ در ایران صورت نگرفته است. مدت آبستنی این گونه در ایران حدود دو ماه تخمین زده می شود و در هر زایمان انتظار می رود ۱ تا ۵ نوزاد متولد شود.

در برخی از منابع ذکر شده که شنگ معمولی در قاره آسیا بین ماه های اسفند تا اردیبهشت اقدام به جفت گیری می کند و دوران بارداری در حدود ۶۰ تا ۶۲ روز به طول می انجامد و تأخیر در دوران بارداری در آن ها وجود ندارد و در نهایت فصل زایمان در اردیبهشت و خرداد اتفاق میافتد (ضیایی، ۱۳۷۵).

شنگ معمولی در آب و هوای نیمه قطبی مانند مناطقی چون سوئد و سیبری در ماه های فروردین و اردیبهشت تولید مثل می کند. در آب و هوای معتدل تر هیچ محدودیت فصلی برای تولید مثل این گونه وجود ندارد در برخی دیگر منابع عنوان شده است که این گونه در ایران قادر است در تمامی فصل ها جفت گیری کند ولی معمولا جفت گیری را در فصل زمستان انجام می دهد شنگ ها برای جفت گیری بین ۲ تا ۳ روز در کنار یک دیگر به سر می برند. آن ها به بازی با یک دیگر می پردازند و چندین بار جفت گیری می کنند.

طول مدت بارداری در آن ها به طور عمده ۶۵-۶۰ روز است؛ در بعضی گونه های دیگر شنگ پدیده تأخیر جایگزینی تخم این مدت زمان را طولانی کرده است به طور معمول ۲ ماده و یا بیش از آن در قلمرو نر باقی می مانند و نر تنها با یکی از آن ها جفت گیری می کند  (Mcdonald&Barret, 1993).

•  شنگ هندی، شنگ آبی و شنگ گلو خال دار در آمریکای شمالی تنها در زمستان و بهار و تنها یک بار در سال تولید مثل می کنند.
• سمور بزرگ برزیلی در اواخر مرداد تا اوایل مهر در طول فصل خشک زادآوری می کند. اگر ماده ها نوزادشان را به دلایل طبیعی یا به وسیله شکارچی ها از دست بدهند، ممکن است در برخی موارد نوزاد دومی را بین آذر تا فروردین به دنیا آورند.
• فصل تولید مثل در شنگ بی ناخن بسیار متنوع است و کاملا بستگی به موقعیت مکانی گونه دارد.
• شنگ دریایی در طول سال تولید مثل می کند. اوج این امر در اواخر اردیبهشت و خرداد در مورد شنگ های آلاسکا و فروردین و شهریور در مورد شنگ های موجود در کالیفرنیاست (Sea World, 2005).

پیوند زناشویی قوی بین ماده ها و نرهای شنگ وجود ندارد مکان جفت گیری ماده ها و نرهای شنگ ممکن است در زمین یا در آب باشد. ماده ها و نرها برای مدت کمی در فصل جفت گیری (بهار) به هم وابسته هستند اگر چه نرها هیچ نقشی در تربیت بچه ها ندارند (حمزه پور، ۱۳۸۵).

با وجود اینکه شنگ معمولی متعلق به خانواده ای است که در آن تأخیر باروری در آن حتی بیش از سایر پستان داران است؛ اما هیچ تأخیری در لانه گذاری تخمک در غشا زهدان آن، که در سایر گونه های این خانواده نظیر راسوی آمریکایی و یا شنگ رودخانه ای اتفاق  می افتد مشاهده نمی شود در شنگ ها به طور معمول زمان جفت گیری مجدد حداقل ۱۲ روز بعد از جفت گیری اولیه صورت می گیرد در راسو (Mustela nivalis) این مدت زمان یازده روز، در Mustela torius furo   ده روز و در راسوی آمریکایی بعد از شانزده روز این امر صورت می گیرد.

این امر بدین معنی است که که شانس پیدا کردن بلاستوسیت در زهدان شنگ معمولی بسیار بیشتر از سایر پستان داران است در باب اینکه چه مدت بعد از اینکه اسپرم وارد زهدان می شود مایع روشن اطرافش را از دست می دهد اطلاعات زیادی در دست نیست. در هر حال مایع شفاف اطراف بلاستوسیت باقی مانده در زهدان بیان گر این موضوع است که بلاستوسیت مدت زمان زیادی بعد از ورود اسپرم در زهدان باقی نمی ماند؛ این موضوع همواره با شک و تردید دانش مندان همراه بوده است معمولا اندازۀ نوزادان شنگ در بدو تولد کوچک است.

در بیشتر موارد دو یا سه نوزاد و به ندرت چهار نوزاد در هر زایمان به دنیا می آیند؛ اگرچه گزارشاتی از تولد پنج نوزاد نیز وجود دارد تنها در یک مورد و به صورت کاملا نادر شش نوزاد در یک زایمان توسط یک شنگ ماده به دنیا آمده است. بحث هایی در مخالفت این امر که در یک تخمک گذاری امکان اختلاف در نرخ رشد تخمک ها وجود دارد مطرح است به طور کلی هر شنگ ماده پس از طی مدت زمانی حدود ۳۰ تا ۴۵ روز وارد دوران فعلی می شود.

این دوران در شنگ ها دو هفته به طول می انجامد و در طول آن تولید اوُول صورت می گیرد. بررسی های صورت گرفته در میان شنگ هایی که در اسارت به سر می برند نشان می دهد که امکان موفقیت در بارداری بستگی کامل به در دسترس بودن شنگ های نر دارد. متاسفانه اطلاعات کافی درباره این که بعد از جفت گیری چند بار تخمک گذاری صورت می گیرد به ویژه در طول دوران فعلی وجود ندارد (2007 .Broekhuizen et al).

به طور معمول تعداد فرزندان متولد شده یک شنگ ماده ۳-۲ توله است. در حالت مناسب بودن شرایط زیستگاهی این تعداد به ۵ توله نیز خواهد رسید. اگر چه فرزندان شنگ در هر زمانی از سال می توانند متولد بشوند ولی آن ها بیشتر زمان بهار و اواخر پاییز را ترجیح میدهند بچه ها از نظر وزنی معمولا ۴۰ گرم هستند ( وزن در نوزادان ۱۲۰ – ۱۰۰ گرم نیز اعلام شده است ) بچه ها با بدنی پوشیده از خز خاکستری رنگ پریده و با چشمانی بسته متولد می شوند داده های به دست آمده در طی ۱۰ سال مطالعه نشان می دهد که میانگین تعداد نوزادان در هر بار زایمان ۱٫۸۶ عدد است.

چشمان توله های شنگ بعد از ۵ هفته باز شده و در هفته هفتم قادر به دویدن و دریافت غذای جامد هستند و در همین زمان است که آن ها جرئت می کنند برای دفع مدفوع خود به خارج از لانه بروند. هشت هفتگی دندان های آسیای دائم آن ها در می آید ولی تا ۱۰ هفتگی نمی توانند زیاد از لانه دور در شوند در هفته ۱۴ کاملا از شیر گرفته می شوند. تا ۱۶ هفتگی به واسطه کُرک سان بودنشان به راحتی قادر به شناکردن نیستند و همراه مادرشان هستند.

مادر در اغلب موارد در ۱۶ هفتگی آن ها را به زور به داخل آب هُل می دهد بعد از آن به سرعت شنا را یاد گرفته و به زودی غذای مورد نیاز خودشان را صید میکنند. آن ها تا یک سالگی هنوز به مادر خود وابسته اند و گاهی تا ۱۵ ماهگی نیز با مادر نیز می مانند به حال در ۱۵ – ۱۴ ماهگی بچه ها پراکنده شده و می توانند در نواحی جدید قلمروهایی برای خود بیابند (1993 ,Macdonald&Barrett)

بقا در شرایط سخت به خودی خود بسیار دشوار است با وجود سعی می کنند تا برای خود قلمرو و غذای مناسب پیدا کنند. سوراخ هایی که شنگ ها تحت عنوان لانه از آن استفاده می کنند؛ معرف یک سیستم تونلی با نشانه هایی از استفاده مکرر و سرگین ها، رد پاها و پوشش نرم در درب ورودی است. در سواحل رودخانه لانه ها مقابل ریشه های درختان، زیر بوته زارها و بوته ها توده تخته سنگ ها با سوراخ های کوچک در پشته ها یافت می شوند.

علاوه بر این گاهی اوقات ممکن است این سوراخ های مورد سکونت شنگ در گذشته متعلق به حیوانات دیگر از جمله خرگوش بوده باشد (2003 .Shenoy) ورودی این لانه ها تقریبا در عمق ۵۰ سانتی متر زیر آب قرار دارد در واقع این تونل در بالای سطح آب قرار می گیرد که با لایه ای از برگ ها و علف ها آن ها را می پوشانند این لانه ها دارای سوراخ تهویه هستند که به سمت خارج از تونل به درون خار و بوته های ضخیم باز خواهد شد.

موقعیت این لانه ها در کنار رودخانه ها به گونه ای است که از نظر مکانی برای داخل و خارج شدن، غلت خوردن حمام آفتاب گرفتن و هم چنین سرخوردن مناسب باشد در کنار واژه لانه واژه لانه زادآوری یا ولادتی نیز وجود دارد در واقع این لانه، لانه ای است که توله های شنگ در آن متولد می شوند. یافتن آن بسیار سخت است و در نواحی با فاصله از ساحل یا منابع آب شیرین قرار گرفته است. این لانه ها می توانند سوراخ کوچکی در زمین یا بالای زمین مثلا در استراحت گاهی از نی ها باشد.

شنگ ها هیچ گاه در درب ورودی این لانه ها سرگین دفع نمی کنند بهترین راه جهت مشاهده چنین لانه هایی و تعقیب مستقیم خود حیوان و با استفاده از ردیاب رادیویی است .(Conroy, 2005)

مکان هایی نیز وجود دارد که اصطلاحاً از آن با عنوان تخته خواب نام میبرند و شنگ ها به طور منظم در آن ها روی زمین استراحت می کنند. این مکان ها با نواحی پهن علفی مشخص هستند و به مکان های سرگین گذاری متصلند (حمزه پور، ۱۳۸۵). برخی پژوهش گران   لانه های این جانور را به دو گروه لانه های رو زمینی و لانه های زیرزمینی تقسیم  کرده اند. رابطه ای میان استفاده از محدوده های فعالیت و تعداد زیاد مکان های استراحت و مخفی شدن و مسافت های طولانی پیمایشی وجود دارد این مسافت ها در هر شب  می تواند طولانی تر از ۱۰ کیلومتر باشد.

حتی برخی گزارش ها نشان می دهند که در یک شب بیشتر از ۲۰ کیلومتر پیموده شده است. چنین مسافت هایی انحصارا در آب ها یا کنار آب ها نیست عموماً شنگ ها در شب یا صبح زود فعالیت می کنند محدوده فعالیت شنگ می تواند از کمتر از یک کیلومتر مربع تا بیشتر از ۵۰ کیلومتر مربع متغیر باشد.

در این محدوده ها ممکن است مکان های ویژه ای به صورت دوره ای با شدت بیشتری استفاده شوند. شنگ ها مکان های خلوت را به عنوان لانه و محل مراقبت در طول دوران زادآوری لانه های زایشی در مناطقی که بکر است اشغال می کنند. شنگ ها می توانند از زیر  بوته های گیاهی، رستنی های بلند، نی ها و علف های دراز به عنوان پناه گاه استفاده کنند (2001 ,Melissen, 2000; Woodroffe).

فاکتورهای کلیدی و موثر بر انتخاب مکان لانه در شنگها otter

از آن جا که وجود مکان های استراحت و آشیانه ها که همان لانه هستند برای شنگ از اهمیت بالایی برخوردار است لذا با آگاهی از ساختار درونی آشیانه ها و فراهم نمودن این لانه ها در بسیاری از کشورها اقدام به احیای این گونه در نواحی جدید شده است.

در این زمینه می توان به اقدامی که در رودخانه های استان دورهام صورت گرفته است اشاره نمود. گروهی از داوطلبان در این استان پس از تهیه نقشه پراکنش و توزیع شنگ در استان خود اقدام به هدایت شنگ ها در نواحی جدید نموده اند بدین ترتیب که با ساخت دو نوع از آشیانه با ساختار مصنوعی، لوله و تونل های راه رو مانند و دیگری استفاده از کپه های الوار و چوب شرایط مناسبی را برای شنگ فراهم کردند آن ها این ساختارها را با پوشش گیاهان درختی مخلوط کرده و توانستند استراحت گاه های مخفی مناسبی برای   شنگ ها فراهم نمایند.

هم چنین آن ها برای ادامه کمک به شنگ ها و حتی دیگر گونه ها تمهیداتی را در زمین های شخصی و کشاورزی اندیشیده اند.

بدین ترتیب که دو روش معمول بهبود زیست گاه ساحلی را برای شنگ ها مورد استفاده قرار دادند یکی آن که حصاری را بر ساحل رودخانه احداث کرده و گیاهانی کاشتند تا ذخایر علفی پنهانی را فراهم کنند؛ این زیست گاه پوشش مفیدی برای شنگ و دیگر گونه هایی چون ول آبی به وجود می آورد دومین روش آن است که درختان خاردار مانند درخت فندق را در طول ساحل رودخانه می کارند و بدین ترتیب پوشش و پناه گاه مخفی را برای شنگ ها فراهم می کنند؛ این فراهم سازی زیست گاه حیات وحش منبع غذایی مفیدی برای پرندگان در طول زمستان نیز خواهد بود (حمزه پور، ۱۳۸۵).

 لانه های شنگ باید به صورتی طراحی شوند که آن ها احساس کنند در خانه خودشان به سر می.برند این امر سبب می شود آن ها بیشتر در لانه هایشان باقی بمانند تا محیط اطراف لانه کیفیت محیط بیرونی نیز در این امر بسیار تأثیر گذار است. همیشه بحث بر سر این امر که چه مقدار فضا برای شنگ مورد نیاز است بین صاحب نظران در جریان بوده است. از بیش از ۶۰ نگهدارندۀ شنگ این موضوع پرسیده شده  در هر و نتیجه آن پاسخ های متنوعی بوده است.

بر اساس مشاهدات و مطالعات صورت گرفته این چنین به نظر می رسد که در هر لانه مصنوعی حداقل ۲ و در مطلوب ترین حالت ۳ محفظه لانه مورد نیاز است یک محفظه برای شنگ نر خارج از فصل زادآوری یک محفظه برای شنگ ماده خارج از فصل زادآوری هنگامی که ماده ها باردار یا دارای نوزاد هستند و یک محفظه برای نوزادان جدا از محفظه مادر بهتر که نوزادان در ابتدای فصل زادآوری و هم چنین هنگامی که یک ساله شده اند جدا از مادرشان باشند.

در مطالعات صورت گرفته دیگر پیشنهاد می شود که  محفظه هایی که به عنوان لانه شنگ مصنوعی تهیه می شوند حداقل دو محفظه داشته باشد و هر کدام نیز به دو قسمت مجزا دیگر تقسیم شوند.

یکی برای نر و ماده در طول زمانی که در کنار یک دیگر هستند (هنگامی که بچه ها به دنیا آمدند این محفظه می تواند به دو قسمت تقسیم شود تا قسمتی از آن به نوزادان تعلق گیرد تا جدا از مادرشان باشند) و دیگری به شنگ نر تعلق گیرد که جدا از شنگ ماده باشد به نظر می رسد چنانچه هدف از تهیه لانه برای شنگ زادآوری باشد این نوع چیدمان برای این امر مفیدتر واقع شود. موفقیت زادآوری چنان چه نر و ماده بعد از جفت گیری با یکدیگر ارتباطی نداشته باشند بیشتر خواهد بود.

از سویی دیگر این محفظه ها که هر یک به صورت مجزا از هم هستند باید برای یک جفت شنگ حداقل مساحتی بالغ بر ۱۰۰ متر مربع و ۲۵۰ متر مکعب برای یک ماده با توله هایش داشته باشد. دارا بودن دو محفظه به ویژه در زمان پرورش نوزادان از اهمیت ویژه ای برخوردار است یک محفظه بزرگ (مساحتی بالغ بر ۳۶۰ متر مربع) که با یک ورودی بتواند به دو قسمت (۲۰۰ و ۱۰۰ متر مربع) تقسیم شود می تواند بسیار مفیدتر از یک محفظه عمومی باشد (2000 ,Melissen).

فاکتورهای کلیدی و موثر بر حضور گونه شنگ otter

فاکتورهایی که به طور معمول بر حضور شنگ معمولی موثر است در زیست بوم های مختلف متفاوت است. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عرض رودخانه و یا وسعت زیست بوم آبی
• عرض پل ها
• فاصله از جاده یا تاسیساتی که در نزدیک ترین فاصله از زیست بوم شنگ قرار دارد.
• نوع کاربری زمین بر مالکیت سرحدات

عمق آب: در برخی موارد اندازه گیری عمق آب با توجه به نوع ساختار بستر رودخانه تالاب و یا دریاچه صورت می گیرد. این فاکتور نیز تحت تاثیر فصل ممکن است تغییر کند. برخی دیگر از فاکتورها مانند: پوشش گیاهی، اختلالات محیطی، وضعیت آب و هوا، آلودگی در دسترس بودن منابع غذایی نیز از جمله عوامل موثر بر حضور شنگ است که به آزمون های ویژه ای برای تخمین آن ها نیاز است. برخی از این فاکتورها در هنگام ثبت مخدوشند. به چند نمونه از مشکلات در زیر اشاره شده است:

• معرفی بسیاری از فاکتورها به دلیل شباهتشان به هم مشکل است (مانند آلودگی، اختلالات محیطی)
• اثرات تعداد فاکتورها بر شنگ دقیق مشخص نیستند و یا بحث برانگیزند (مانند اختلال، شکار، ماهی گیری).
•  بسیاری فاکتورها را نمی توان با یک بازبینی ساده برآورد نمود (مانند تهیه غذا، آلودگی و عوامل تهدید کننده).
• بسیاری از فاکتورها بستگی به تخمین شخصی دارند (مانند تراکم گیاهان و اثرات انسان)
•  بسیاری از فاکتورهایی که بر یکدیگر اثر گذارند ناشناخته هستند (اختلال و سطح پوشش بر یک دیگر).

 با این حال افزون بر فاکتورهای ذکر شده، فاکتورهای دیگری مانند تشریح موقعیت  زیست گاه، طول و عرض جغرافیایی ارتفاع از سطح دریا متوسط پهنای رودخانه،   میان گین عمق رودخانه، پوشش گیاهان غالب، وضعیت شاخه های فرعی، رودخانه وضعیت بستر، رودخانه وضعیت شدت جریان آب وضعیت ویژگی های ظاهری آب از نظر کدورت، عوامل تنش زای، موجود سرعت جریان آب ویژگی های منحصر به فرد شرایط به وجود آمده در هر زیست گاه مانند تشکیل استخرهای کوچک ثبت و مورد بررسی قرار می گیرد.